De langstudeerboete, vandaag onderwerp van gesprek in de Tweede Kamer, is een gedrocht van een wet. Hoe kon het zover komen? En kan een spoedwet de boel nog tegenhouden? Paul Bovend’Eert, hoogleraar staatsrecht, legt uit. April 2011. De langstudeerboete, aangekondigd in het regeerakkoord, wordt officieel vastgelegd. Een Kamermeerderheid bestaande uit de coalitiepartijen CDA, VVD en PVV en de Christenunie en SGP, stemt vóór. Een paar maanden later worden er nog enkele wijzigingen doorgevoerd (zoals het amendement Rouvoet, lees daarover hier meer). Tot zover business as usual, zegt hoogleraar Staatsrecht Paul Bovend’Eert. ‘De regering heeft een wet gemaakt om een besluit te bekrachtigen, er is in de Tweede Kamer gedebatteerd, de Eerste Kamer heeft de wet goedgekeurd. Alle gebruikelijke stappen zijn doorlopen.’ Slechte wetgeving  Het feit dat er een wet is aangenomen, wil overigens niet zeggen dat het een goede wet is. ‘Dit is slechte wetgeving. Het is onbehoorlijk dat studenten tijdens de rit geconfronteerd worden met een ingrijpende maatregel. Dat is in strijd met het rechtszekerheidprincipe.’ En dus spannen verschillende studentenpartijen begin 2012 een rechtszaak aan tegen de staat. De bedoeling is de boete te blokkeren. Tevergeefs. Het bezwaar wordt in juli verworpen. Bovend’Eert: ‘Dat is niet vreemd, een rechter mag de wet niet toetsen aan de grondwet, dat is de verantwoording van de wetgever. De Eerste Kamer had hier moeten ingrijpen. Teleurstellend dat dat niet is gebeurd.’ Slechte wetgeving of niet, nog steeds verloopt de zaak volgens procedure. Begin augustus 2012. CDA-lijsttrekker Sybrand Buma geeft opeens aan dat het CDA, een van de oorspronkelijke bedenkers van de maatregel, van de boete af wil. Hier gaat het mis. De lijsttrekker veroorzaakt onrust en het woord ‘spoedwet’ (om de zaak terug te draaien) valt. Niet ongebruikelijk Bovend’Eert: ‘Zelfs het maken van een reparatiewet is niet ongebruikelijk. Dat gebeurt vaker, maar dan om een fout te herstellen. Hier is geen sprake van een onvoorziene fout – het is in mijn ogen slechte wetgeving -, maar de coalitiepartijen CDA, VVD en PVV hebben deze wetgeving heel bewust gemaakt. En nog voor de maatregel ingaat, willen ze van de wet af!’ Dáár heeft de hoogleraar geen goed woord voor over. ‘Wat moet de burger hier van vinden? Je maakt jezelf als politiek toch volkomen ongeloofwaardig? Eerst besteed je twee jaar aan het doorvoeren van een maatregel, om tijdens de campagne te besluiten dat je die in wilt trekken?’ Het debat over de spoedwet is net afgelopen en kent geen conclusie. Het lijkt er op dat de partijen in de Tweede Kamer er samen niet uit komen: de langstudeerboete gaat dan door. Maar stel dat ze het op een later moment – volgende week dinsdag wordt er weer gedebatteerd –  toch eens worden, is een reparatie dan nog mogelijk? Bovend‘Eert: ‘In principe kan een spoedwet binnen een dag worden doorgevoerd, in de praktijk zie ik dat in dit geval niet gebeuren. ‘De volledige medewerking van de regering is dan vereist en Zijlstra is niet van plan daar aan mee te werken.’ En wat gebeurt er na de verkiezingen op 12 september? Kunnen de partijen de boete dan nog snel terugdraaien?  ‘Een demissionair kabinet mag hier over beslissen, dat vormt geen probleem.’ / Mark Merks, foto MPauliks