Japan heeft een collectivistische cultuur, Noord-Europa is gevormd door protestantse werkethiek: culturele verschillen laten hun sporen na in economische ontwikkeling. Econoom André van Hoorn ontwikkelde een methode om culturele verschillen in waarden te meten: met ‘geluksdata’. Hij promoveert op 18 april aan de Radboud Universiteit.

Van Hoorn: ‘Er zijn veel data over wat mensen gelukkig maakt en over hun achterliggende omstandigheden. Neem groep A, wier inkomen in de loop van de tijd met 1000 euro is toegenomen; in diezelfde periode is hun ervaren geluk met 0,1 toegenomen. En dan heb je groep B, zelfde verhaal, maar bij hen is het ervaren geluk met 0,15 toegenomen. Dan ga je kijken: waar zitten de verschillen? Op die manier kun je onderzoeken wie er meer of minder waarde hechten aan geld, werk, vrije tijd, status, enzovoort.’

Protestantse werkethiek
Van Hoorn liet ‘zijn’ meetmethode los op twee prominente vraagstukken in de economie. Ten eerste: zijn er verschillen in werkethiek tussen protestanten en katholieken? Daarop vond hij een bevestigend antwoord: protestanten (sterker nog: alle mensen die in een overwegend protestantse cultuur leven – ze hoeven zelf niet protestant te zijn), ervaren, vergeleken met anderen meer geluk én meer ongeluk als ze wel of juist geen baan hebben.

Oostduitse achterstand
De tweede vraag die hij onderzocht, was: zijn er economisch relevante culturele verschillen tussen voormalig Oost- en Westduitsers? Die zouden een verklaring kunnen bieden voor het verschil in economische ontwikkeling van voormalig Oost- en Westduitsland na de eenwording in 1990. Veel deskundigen verklaren dat uit cultuur: veertig jaar communisme zou de voormalig Oostduitsers fundamenteel passiever hebben gemaakt en minder economisch gemotiveerd. Van Hoorn vond daar geen enkel bewijs voor. Van Hoorn: ‘Vervolgonderzoek lijkt erop te wijzen dat de aanwezigheid van vooral oude industrie, zoals mijnbouw, die ook elders in Europa verdwijnt, een belangrijker factor is.’

Goed meten
En wat hij daarmee maar wil zeggen: ‘Als je verkeerd meet en de Oostduitse achterstand afserveert als “cultureel bepaald”, ga je niet meer op zoek naar de werkelijke oorzaken van het probleem, waar wel degelijk wat aan te doen is.’ Goed meten, dus. Dat is Van Hoorns belangrijkste boodschap. ‘Dan weten we ook wat er aan te pakken valt, en waar we minder snel greep op zullen krijgen.’/ Anja van Kessel