Een psychose ervaren met virtual reality
Met virtual reality een psychose ervaren. Het kon afgelopen vrijdag op een symposium van de Radboud Honours Academy over de drug LSD. Vox-redacteur Niels Kramer onderging onder toeziend oog van een volle collegezaal een 'psychose'.
Voor een grote groep studenten in een collegezaal onderga ik, geheel vrijwillig, een ‘psychose’. Een psychose in virtual reality welteverstaan. Ik heb een plank op m’n rug, waar een laptop aan vastzit, een VR-bril op m’n hoofd en een koptelefoon op. De ruim vijftig studenten in de zaal kijken aandachtig, en ik hoor ze bijna hopen dat ik iets raars ga doen.
Het voelt alsof ik dronken ben
Het hoort allemaal bij de demonstratie van Labyrinth Psychotica, een kunst- en onderzoeksproject geleid door Jennifer Kanary Nikolov. Nikolov vertelt dat ze het begrip voor psychotische patiënten wil vergroten door mensen te laten ervaren wat een psychose écht is. Vandaar dat ze uitgenodigd is voor het LSD-symposium van de Honours Academy: deze drug kan immers psychoses veroorzaken.
Ik, redelijk angstig, sta bepakt en bezakt voor de studenten – met Nikolov naast me. Door de bril zie ik diepte heel anders en in mijn oor hoor ik meerdere stemmen. Het voelt alsof ik dronken ben. Nikolov vraagt of ik met m’n hand een bekertje water wil pakken. Tot grote hilariteit van de zaal grijp ik er finaal naast. Het is het begin van tien minuten lang aapjes kijken, waarbij ikzelf het aapje ben.
‘Kijk naar de scheuren’
De eerste beelden die ik zie lijken op die van een horrorfilm. Ik sta in een soort ziekenhuis en zie een driewieler die zonder kind rondrijdt. Meerdere stemmen praten tegen me maar ik versta ze niet. Soms hoor ik de stem van Nikolov erdoorheen. Ze stelt wat vragen maar er is zoveel visuele en auditieve afleiding dat ik geen zinnig antwoord kan geven. Ik brabbel iets over een stage bij Vox. Ik hoor de studenten hard lachen.
Ik durf niet meer te bewegen
Dan is er van heel dichtbij een stopcontact te zien. Een stem fluistert in m’n oor: ‘Kijk niet naar de scheuren. Kijk niet naar de scheuren’. Eerst is het één stem, maar het worden er steeds meer. Ondanks dat er geen scheur te zien is, ga ik toch op zoek naar de scheur terwijl ik weet dat die er niet zit. Ik vind het een angstig idee, dat je doet wat stemmen in je hoofd zeggen – terwijl die stemmen niet echt zijn. Het komt vaak voor bij echte psychoses.
LSD in je brein
Je brein bestaat uit miljoenen cellen die met elkaar contact maken. De plek van contact wordt ook wel een synaps genoemd. In de synaps zitten stoffen, neurotransmitters, die signalen blokkeren of ze juist doorgeven naar de volgende cel. Blokkering van signalen is nodig voor je hersenen, zodat ze niet te veel informatie hoeven te verwerken. LSD remt zo’n blokkerend stofje, serotonine, waardoor je juíst een overstimulatie hebt. Dit kan dan leiden tot een psychose.
Weg van de realiteit
Het beeld is weer normaal en ik zie de collegezaal helder en duidelijk voor me. Nog steeds voel ik me visueel dronken. Opnieuw wordt me een glas water aangereikt, terwijl het beeld langzaam abstracter wordt. Nikolovs gezicht krijgt scherpe randen en vierkante vormen. Geleidelijk glijd ik weg van de realiteit. Steeds meer stemmen beginnen te praten. Het geluid wordt harder en harder. Mijn beeld is helemaal abstract, met vierkante vormen en veel verschillende kleuren. M’n oriëntatie is helemaal weg en ik weet niet wat ik moet doen om dit te laten stoppen. Ik sta met m’n benen stijf op de grond omdat ik simpelweg niet dúrf te bewegen. Dan wordt het beeld zwart en zijn de stemmen weg.
De VR-bril wordt van mij afgenomen en ik ben weer terug in de realiteit. Nog wat dronken van de ervaring en wat wankel op m’n benen vertel ik aan het ademloos luisterende publiek wat er gebeurd is. Dat is lastig – het is bijna niet uit te leggen. Je moet zoiets bijzonders ervaren. Maar dan wel met virtual reality, en niet in het echt.
