De smeulende resten die achterbleven na de aanslag op het World Trade Center op 11 september 2001 zijn inmiddels hergebruikt in allerlei nieuwe gebouwen, met name in China en India. Onderzoeker László Munteán volgt de route van het puin voor een boekproject. ‘Er zaten nog menselijke resten in.’

In India gaan kinderen naar school in een gebouw dat is opgetrokken uit staal uit het WTC. In China is puin van Ground Zero verwerkt in nieuwbouwprojecten. Op de Atlantische Oceaan vaart de USS New York, een Amerikaans oorlogsschip dat werd gebouwd na het omsmelten van tonnen Twin Towers-staal.

Onderzoeker László Munteán schrijft een boek over de resten van het WTC dat op 11 september 2001 instortte nadat twee vliegtuigen zich in de torens hadden geboord. Hij zoekt uit waar ter wereld het Amerikaanse staal, dat van hoogwaardige kwaliteit is, allemaal terechtkwam. Maar ook hoe die recycling op gespannen voet staat met de emoties van nabestaanden. ‘In het puin zaten nog menselijke resten’, aldus de universitair docent Cultuurwetenschappen en Amerikanistiek.

Afsluiten

Munteán verdiept zich al jaren in de nasleep van 9/11. Hij is met name geïnteresseerd in de pijnlijke, menselijke aspecten ervan. Nog altijd zijn honderden lichamen niet geïdentificeerd. ‘Voor de nabestaanden is het heel moeilijk de zaak af te sluiten. Het helpt enorm als er op een gegeven moment een telefoontje komt met de boodschap “we hebben botresten van uw vader gevonden”. Dan kan er een begrafenis komen met alle uitvaartrituelen die daarbij horen.’

‘Voor de nabestaanden is het heel moeilijk de zaak af te sluiten’

Na de terroristische aanslag op New York deden hulpdiensten hun uiterste best zo veel mogelijk slachtoffers levend uit het puin te halen en lichamen te bergen. Tegelijkertijd werd vaart gemaakt met het weghalen van het puin. Schepen voeren af en aan om de smeulende resten naar Fresh Kills, een enorme stortplaats op Staten Island, te brengen. Bruikbare bouwmaterialen werden gescheiden van de andere brokstukken.

‘Forensisch experts zijn daar tussen het puin op zoek gegaan naar menselijke resten’, vertelt Munteán. ‘Ze hebben heel veel gevonden. Maar op een gegeven moment besloot de overheid de vuilnisbelt te veranderen in een park. Al het puin, inclusief mogelijke menselijke resten, is begraven.’

Bij veel families die nog altijd hoop hadden iets van hun naasten te vinden, leidde deze actie tot woede. De overheid werd veelvuldig aangeklaagd. Het WTC-puin is 21 jaar na dato nog altijd een beladen thema.

Wraakzuchtig statement

‘Dat de staalconstructies uit de Twin Towers worden hergebruikt is natuurlijk logisch’, zegt Munteán. ‘Wat zou je er anders mee moeten? Er zijn wel stukken gebruikt op herdenkingsplekken, maar je kunt niet alles bewaren. Dan heb je een museum nodig dat bij wijze van spreken net zo groot is als het WTC zelf. Bovendien is het hoogwaardig staal, het is veel geld waard. Het probleem is dat de wetten van het kapitalisme hier keihard botsen met het respect voor de doden.’

‘Het probleem is dat de wetten van het kapitalisme hier keihard botsen met het respect voor de doden’

Kun je aantonen dat er menselijke resten op het gerecyclede staal zitten? Nee, maar waar het om gaat is dat de overheid mogelijk niet voldoende gedaan heeft om in het voorstadium alle mogelijke stukjes bot of resten van slachtoffers op te sporen. En niet transparant was over de manier waarop dat gebeurde.

‘Ik ben niet zozeer bezig met het blootleggen van fouten, maar ik houd me bezig met de verschillende waardes die wij mensen toekennen aan materiaal. De ene keer is het schroot, de andere keer staat het symbool voor van alles.’

Het nieuwe marineschip USS New York waarin zeven ton WTC-staal werd verwerkt, moest volgens de gouverneur van New York worden ingezet tegen de wereldwijde war on terror. Zo werden de puinhopen van de Twin Towers en de 2753 doden symbolisch getransformeerd in een wapen. Dat wraakzuchtige statement kon rekenen op afschuw bij een deel van de nabestaanden: moeder, oom of broer zou nooit hebben gewild dat zijn/haar nagedachtenis werd verwerkt in een oorlogsschip.

In zijn boek, dat hij over twee jaar hoopt af te ronden, volgt László Munteán de route die de resten van het WTC inmiddels hebben afgelegd. Daarnaast inventariseert hij memoires van nabestaanden, brandweerlieden en journalisten over 9/11. De onderzoeker schreef al verschillende publicaties over de manier waarop de terroristische aanslag wordt herdacht in literatuur en kunst.