Geen publicaties turven, maar wetenschappers ook op andere prestaties afrekenen, dat is de toekomst volgens het ‘Erkennen en Waarderen’-programma. Maar elke faculteit vult dit anders in, constateert de Radboud Jonge Academie bezorgd.

Faculteiten moeten ervoor waken dat ze niet allemaal zelf het wiel gaan uitvinden, nu ze concrete plannen maken om medewerkers op een bredere manier te gaan erkennen en waarderen. Daarvoor waarschuwt de Radboud Jonge Academie (RJA). Ook wil de denktank van recent gepromoveerde medewerkers dat jonge onderzoekers betrokken worden bij de implementatie.

Het thema ‘Erkennen en Waarderen’ houdt de academische gemoederen al sinds 2019 bezig, toen de universiteiten samen met de KNAW en subsidieverstrekkers als NWO een gezamenlijk programma opzette met die naam. Het plan: in plaats van het turven van (top)publicaties en binnengehaalde subsidies, kunnen voortaan ook andere academische prestaties meetellen bij het aanstellen of bevorderen van wetenschappers. Denk aan onderwijs, samenwerken en commissiewerk. Een academische loopbaan met de focus op onderwijs moet zo bijvoorbeeld ook een reële optie worden.

‘Sinds de publicatie van het visiedocument, is het stil’

Hoe dat er in de praktijk uit moet zien, qua beoordelingscriteria, is aan de instellingen zelf. In Nijmegen stelde een universiteitsbrede commissie onder leiding van hoogleraar Paula Fikkert daartoe vorig najaar een visiedocument op, onder meer met input vanuit de RJA. Faculteiten mogen nu vervolgens ieder voor zich bepalen hoe ze dit concreet gaan implementeren.

En daar kan het misgaan, vreest de RJA, die daarom een lijst met aandachtspunten opstelde. RJA-leden Femke Bekius en Daniela Patru (beiden werkzaam aan de Faculteit der Managementwetenschappen) lichten toe.

Wat is jullie zorg?

Bekius: ‘Faculteiten gaan nu ieder hun eigen weg. Je ziet dat ze daardoor uit de pas lopen met elkaar, sommige zijn al veel verder dan anderen. De faculteit Sociale Wetenschappen heeft bijvoorbeeld al verschillende carrièrepaden uitgewerkt, voor onderzoek en onderwijs. Op andere faculteiten weten medewerkers nog totaal niet waar ze aan toe zijn. Eigenlijk is zo’n lokale implementatie raar: er liggen niet voor niets landelijke afspraken en een Radboud-brede visie. Er zou veel meer centrale sturing mogen zijn, of in ieder geval meer uitwisseling tussen faculteiten.’

Patru: ‘Faculteiten zouden van elkaar moeten leren. Misschien is er nu wel onderling overleg, maar dat is in ieder geval niet zichtbaar voor de buitenwereld.’

Bekius: ‘Gevolg hiervan is ook dat veel mensen nog steeds niet weten waar ze op in moeten zetten. Sinds de publicatie van het visiedocument (september vorig jaar, red.), is het stil. Moet ik nu voorlopig toch maar veel investeren in zowel onderzoek als onderwijs én impact? Die onzekerheid verhoogt de druk op hun schouders juist, terwijl Erkennen en Waarderen die druk juist zou moeten verlichten. Dat is nogal paradoxaal.’

Patru: ‘Daarom vinden wij het belangrijk om nu onze zorgen te uiten. Jonge onderzoekers vormen een groot deel van de medewerkers op de faculteiten. De plannen gaan hun ook het meeste aan.’

Jullie zien ook veel ruimte tussen theorie en praktijk. Het “holistische verhaal” kan wel meer concrete handen en voeten gebruiken, schrijven jullie op jullie website.

Patru: ‘Klopt. Denk aan team science, dat moet belangrijker worden. Maar onderzoekers werken nu natuurlijk ook al samen in projecten. De vraag is vooral, hoe waardeer je dat? Hoe zorg je dat mensen erkend worden voor hun bijdrage?’

Bekius: ‘Je zou bijvoorbeeld team science als bespreekpunt kunnen opnemen in het jaargesprek. Dat staat nu helemaal niet op dat formulier genoemd. Maar misschien nog belangrijker is dat die waardering in de praktijk plaatsvindt. Traditioneel ligt de focus op uitkomsten van onderzoek, terwijl het proces ook erkenning vereist. Zo krijg je de cultuurverandering die Erkennen en Waarderen beoogt. Uiteindelijk nemen mensen dan ook sneller taken van elkaar over, bijvoorbeeld op het moment dat iemand veel op zijn bordje heeft.’

Omdat ze weten dat dat ook gewaardeerd wordt?

Bekius: ‘Precies. Het hoort erbij. Je gaat dan minder vanuit jezelf en je eigen taken denken, maar vanuit die van het team. Dat vereist ook goede rolmodellen, waardoor jonge onderzoekers denken: zo kan het ook.’

‘Wat volgens ons belangrijk is, is dat je als medewerker duidelijke afspraken kunt maken waarop je beoordeeld wordt. Dat het bijvoorbeeld niet in je nadeel werkt als je geen onderzoekssubsidie hebt aangevraagd, omdat je leidinggevende weet: maar zij was dit jaar erg druk met onderwijsinnovatie en dat past binnen haar loopbaanplan.’

Patru: ‘Dat soort narratieven moeten goed in de hoofden van leidinggevenden komen. Het gaat erom dat verwachtingen anders worden en dat daar concrete kaders voor geformuleerd worden. De starters- en stimuleringsbeurzen zijn bijvoorbeeld prachtige instrumenten om de werkdruk te verlagen. Onderzoekers hoeven dan namelijk minder competitieve persoonsgebonden beurzen aan te vragen bij NWO of ERC, zoals een Vidi. Maar als de verwachtingen binnen de instelling nog steeds zijn dat je externe acquisitie doet, en dat ook meetelt bij bevorderingen, dan verandert er nog niets.’