Radboud Jonge Akademie: ‘Geef promotierecht aan alle UHD’s van de Radboud Universiteit’
-
Een promotie aan de Radboud Universiteit. Foto: Dick van Aalst
Geef alle universitair hoofddocenten aan de Radboud Universiteit het ius promovendi. Die oproep doen twee leden van de Radboud Jonge Akademie aan het college van bestuur, nadat ze in kaart hebben gebracht hoe het promotierecht aan de Nijmeegse universiteit is verdeeld. ‘Sommige promotoren begeleiden meer dan dertig promovendi.’
De Radboud Universiteit is altijd terughoudend geweest met het toekennen van het ius promovendi aan universitair hoofddocenten (UHD’s). Een gemiste kans, vinden Mariska Kleemans en Mark Dingemanse van de Radboud Jonge Akademie.
Het ius promovendi of promotierecht is het recht om de graad van doctor toe te kennen aan een wetenschapper. Lange tijd was dat in Nederland voorbehouden aan hoogleraren, maar steeds meer universiteiten bieden ook aan UHD’s die mogelijkheid. Het idee daarachter is, onder andere, dat deze groep wetenschappers op die manier meer erkenning en waardering krijgt voor werk dat ze de facto toch al doet, waardoor wetenschappelijke carrières aantrekkelijker worden.
Kleemans en Dingemanse brachten in kaart hoe het ius promovendi aan de Nijmeegse universiteit is verdeeld. In samenwerking met de afdeling Academic Affairs vroegen ze bij alle faculteiten cijfers op, die ze vervolgens in grafiekjes goten. ‘Toen gingen er alarmbellen af’, zegt Dingemanse, die taalwetenschapper en UHD is.
Vijf keer copromotor
Uit het onderzoek blijkt dat er grote verschillen zijn tussen faculteiten wat betreft de toekenning van het promotierecht. Aan de bètafaculteit (FNWI) hadden in 2023 iets meer dan 40 procent van de UHD’s het ius promovendi, aan de geneeskundefaculteit enkele procentpunten minder. Aan de Faculteiten der Letteren, Managementwetenschappen en Sociale Wetenschappen schommelde het aandeel rond de 20 procent. ‘Terwijl veel mensen zonder promotierecht toch druk zijn met de begeleiding van promovendi’, zegt Kleemans, sinds kort hoogleraar Youth, news and education.
Ook de criteria om het ius toe te kennen bleken per faculteit te verschillen. ‘Bij de ene faculteit moet je vijf keer copromotor geweest zijn, bij de andere twee keer’, zegt Kleemans. ‘In mijn faculteit (sociale wetenschappen, red.) kan sinds kort iedere UHD het ius aanvragen. Maar ik hoor van vrouwelijke UHD’s dat ze denken dat het veel werk is en dat ze het daarom niet doen.’
Niet verwonderlijk, zegt Dingemanse. ‘Uit onderzoek weten we dat als je het zo insteekt, vooral mannen zich geroepen voelen om een aanvraag te doen.’ Principieel weigert hij daarom om het ius promovendi aan te vragen. ‘Laten we eerst het beleid veranderen’, zegt hij.
Over heel de Radboud Universiteit heeft 29 procent van de mannelijke UHD’s promotierecht, tegenover 25 procent van de vrouwen. Ook dat is een gevolg van het huidige systeem, aldus Dingemanse. ‘Wanneer iemand hoger in de hiërarchie – een professor, onderzoeksdirecteur of decaan – kan zeggen dat je nog niet klaar bent voor het promotierecht, kan er bias in het systeem sluipen. Bijvoorbeeld op het vlak van gender.’
Ongemakkelijk
De meest interessante conclusie van het onderzoek, vervolgt Dingemanse, is het overzicht van het aantal promovendi per promotor. Gemiddeld gezien begeleiden hoogleraren aan de Radboud Universiteit zes promovendi. ‘Maar uit de grafiek blijkt dat sommige promotoren meer dan twintig promovendi hebben en enkele zelfs meer dan dertig. Met zoveel trajecten is betekenisvolle begeleiding gewoon onmogelijk. Het leeuwendeel van het werk komt dus op schouders van UHD’s terecht.’
Een effect van het karig toekennen van het ius, aldus Dingemanse, is dat slechts een beperkt deel van de universitaire gemeenschap kan optreden als promotor. ‘Aan mijn faculteit (letteren, red.) betekent dat bijvoorbeeld dat je, als je als promovendi gaat werven, op zoek moet naar een hoogleraar die kan optreden als promotor. Soms lukt dat, soms niet. Vaak moet je iemand vragen die al tien promovendi begeleidt. De dagelijkse begeleiding daarentegen komt vaak op de schouders van UD’s en UHD’s terecht, maar de hoogleraar krijgt automatisch de credits. Natuurlijk zijn er genoeg hoogleraren die dit met de beste bedoelingen doen, omdat het systeem nu eenmaal zo werkt. Het gaat ons niet om personen, het is een weeffout in het systeem. ’
Hoogleraren van de Radboud Universiteit krijgen overigens automatisch het ius promovendi; het onderwerp komt niet automatisch aan bod bij sollicitatiegesprekken. ‘Er zijn dus hoogleraren die het promotierecht hebben gekregen zonder dat ze ook maar één promovendus hebben begeleid’, zegt Kleemans. ‘Zelf kreeg ik het promotierecht, terwijl ik pas één promovendus naar de eindstreep heb geloodst. En hoewel daar door de benoemingsadviescommissie wel stevig over is doorgevraagd in mijn procedure, voelt het toch wel ongemakkelijk dat ik als UHD geen recht zou hebben op het ius promovendi, maar als hoogleraar ineens wel.’
België en Duitsland
De oplossing, aldus de twee leden van de Radboud Jonge Akademie, is eenvoudig: geef het ius promovendi aan alle universitaire hoofddocenten die al enkele keren succesvol een promotie hebben begeleid. ‘Hoe vaak precies, daarover willen we in discussie met het college van bestuur. Maar we willen wel een universiteitsbrede afspraak en niet dat het afhankelijk is van de faculteit waar je werkt’, zegt Kleemans.
Toga’s
Aan de Universiteit Utrecht mogen sinds september 2023 alle leden van een promotiecommissie een toga dragen, ook als ze geen hoogleraar zijn. Hoe kijken de leden van de Radboud Jonge Akademie daarnaar?
‘Op zich ben ik er niet tegen’, zegt Dingemanse. ‘Maar je moet oppassen dat dit geen symbolisch gebaar wordt. Ik zou absoluut niet willen dat onze universiteit hetzelfde doet, zonder dat ze het promotierecht aan alle UHD’s toekent.’
Kleemans is het eens met haar collega. ‘Als het dragen van een toga een excuus is om geen ius promovendi toe te kennen, dan ben ik er uiteraard tegen. Hoogleraren die toga’s dragen zijn sowieso een wat ongemakkelijk gezicht, daarmee straal je toch een bepaalde hiërarchie uit naar de zaal.’
Indien dat niet gebeurt, zeggen beide wetenschappers, dreigt de Radboud Universiteit nodeloos achterop te raken. In andere landen, zoals België en Duitsland, hebben alle UHD’s standaard het promotierecht. ‘In gesprekken horen we wel eens dat mensen in het buitenland promotierecht hadden en hier niet meer’, zegt Kleemans. ‘Voor de internationale positie van onze universiteit is dat niet best.’
Sommige Nederlandse universiteiten maken een inhaalslag. Maastricht University en de TU Delft verlenen al langer het ius aan alle UHD’s, recent volgde ook de Universiteit Groningen – daar hebben zelfs alle universitair docenten het recht om een wetenschappers te promoveren. ‘Wij zijn echt de achterhoede’, zegt Dingemanse. ‘Het roer moet dringend om. Het breder verlenen van het ius promovendi zou uitstekend passen bij het motto van de universiteit (Je bent nodig, red.). Het begeleidingswerk doen UHDs toch al, geef ze dan ook de erkenning en waardering ervoor.’
‘Dit kalenderjaar nog besluit over een verruiming van het ius promovendi’
Het college voor promoties is bekend met de verschillen die er zijn tussen faculteiten als het gaat om het toekennen van het ius promovendi, laat een woordvoerder van de universiteit desgevraagd weten. ‘Het college voor promoties wil daar kritisch naar kijken en hoopt dit kalenderjaar nog een besluit te nemen over een verruiming van het beleid rondom het ius promovendi. De wens van de Radboud Jonge Akademie zal daarbij worden meegewogen. Het onderwerp staat ook op de agenda van het rectorencollege van Nederlandse universiteiten.’
GJK Regterschot schreef op 4 juli 2024 om 09:53
Interessant. Veel promovendi op universiteiten worden daadwerkelijk begeleid door UDs, of zelfs promovendi. UHDs en hoogleraren staan regelmatig pro forma op de lijst. Het zou mooi zijn als naast de promovendus ook andere actieve betrokkenen die erkenning krijgen voor hun werk.
Arjan schreef op 4 juli 2024 om 10:25
Hoewel ik begrijp dat het toekennen van het ius promovendi aan UHD’s de last van professoren bij de begeleiding van PhD’s kan verminderen, zie ik niet hoe de begeleiding van PhD’s in zijn geheel hierdoor verbeterd wordt. Wat wordt beschouwd als een succesvolle begeleiding? Over het algemeen hebben professoren meer senioriteit en daarmee vaak meer ervaring.
Een andere vraag zou kunnen zijn waarom UHD’s niet kunnen doorstromen naar de positie van professor als ze geen promotierecht krijgen. In hoeverre verschilt de functie van een UHD van die van een professor als het ius promovendi niet in aanmerking wordt genomen?
mark schreef op 4 juli 2024 om 11:18
Op de tweede vraag is een simpel antwoord: in een piramidestructuur als de universiteit zijn er simpelweg veel minder HL dan UHD-posities. HL-posities hebben nog een hele hoop meer taken (bv. verantwoordelijkheid voor een vakgroep, onderwijsprogramma, zitting in commissies en andere gremia) waar ze de handen al mee vol hebben. Dat is waarom UHDs nu al in de meeste gevallen het leeuwendeel van het begeleidingswerk doen.
En dat levert meteen het antwoord op de eerste vraag. Er zijn zeker goede voorbeelden van HL-promotor-begeleiders, laat dat voorop staan. Maar de begeleiding van PhDs kan altijd beter. De nauwe regels van het ius zorgen er regelmatig voor dat er een HL bijgevraagd moet worden die eigenlijk helemaal niet thuis is in het vakgebied of de onderzoeksmethoden waar de rest van het team (UHD, UD, PhD) mee werkt. Iemand die om ceremoniele redenen als promotor te boek staat (en in sommige vakgebieden ook automatisch als coauteur op publicaties, etc.) is extra ballast die de student niet helpt en in het ergste geval het proces verlangzaamt.