‘Radboud Universiteit, neem je idealen serieus en stap over op plantaardige catering’
-
De Refter. Foto: Vox
OPINIE - Studenten en wetenschappers pleiten voor een overstap naar plantaardige catering op de campus. Pieter Offermans, medewerker van het Centrum voor Postacademisch Juridisch Onderwijs, vindt zo’n overstap een no-brainer die past binnen de ambities van de Radboud Universiteit.
Vorige week is de campagne Plant-Based Universities in Nederland van start gegaan. Studenten aan verschillende universiteiten, waaronder de Radboud Universiteit, roepen hun instellingen op om de switch te maken naar plantaardige catering. Al meer dan 200 Nederlandse academici hebben de open brief ondertekend. Voor studenten en medewerkers in Nijmegen is er een petitie.
Volgens Plant-Based Universities kan iedereen straks nog z’n zelfgesmeerde boterham salami meenemen naar de campus. De campagne richt zich namelijk niet op gedragsverandering bij de individuele medewerker en student, maar op het inkoopbeleid van de universiteit. Die zou niet langer moeten investeren in de uiterst vervuilende producten vlees en zuivel.
Ik heb jarenlang bergen aan kaas en schnitzels verorberd, ook op de campus. Daarom kan ik me best voorstellen dat de oproep van Plant-Based Universities even slikken is. Maar dat neemt niet weg dat er iets valt te zeggen voor een overstap naar plantaardige catering. Sterker nog, als je kijkt naar de ambities van de Radboud Universiteit is het een logische keuze. Hieronder zal ik uitleggen waarom.
Duurzaamheid
Duurzaamheid heeft volgens de Radboud Universiteit “een prominente plek in onderwijs, onderzoek en bedrijfsvoering”. In dit opzicht is de keuze voor plantaardige catering een no-brainer. Vlees en zuivel zijn een van de hoofdaanstichters van milieuproblemen zoals ontbossing, bodemerosie, watervervuiling, het verlies van biodiversiteit en klimaatverandering.
Ik heb ooit berekend wat een bedrijfslunch met veertig broodjes kaas aan extra broeikasgassen uitstoot in vergelijking met een plantaardige lunch. Wat blijkt? Met dezelfde hoeveelheid uitstoot kun je ook een handdroger dertien uur laten loeien. Of een lamp vier maanden lang laten branden. Geen wonder dat een groeiend aantal studies en rapporten de voordelen van plantaardige voeding voor de planeet onderstreept.
Gezondheid
De universiteit wil bijdragen aan “een gezonde, vrije wereld met gelijke kansen voor iedereen”. Ook bij dit doel past een plantaardige catering. Want hoewel vlees en zuivel gezonde voedingsstoffen bevatten, hebben ze ook schadelijke kanten. Zeker in de hoeveelheden waarin we ze nu consumeren.
‘Een paar keer per week plantaardig eten in het universiteitsrestaurant kan bijdragen aan een gezonde levensstijl’
Zo wordt het eten van bewerkt rood vlees gekoppeld aan een verhoogd risico op kanker, diabetes type 2 en hart- en vaatziekten. Dit kost de belastingbetaler een dikke 1 miljard euro aan extra ziektekosten. De Gezondheidsraad concludeerde onlangs nog dat het eten van meer granen, fruit, groente, noten en peulvruchten niet alleen beter is voor het milieu, maar ook de kans op ziektes aanzienlijk verlaagt. Een paar keer per week plantaardig eten in het universiteitsrestaurant kan dus bijdragen aan een gezonde levensstijl.
Dierenrechten
Het duurzaamheidsmanifest van de Radboud Universiteit besteedt nadrukkelijk aandacht aan dierenrechten. In de zeventiende eeuw stelde de filosoof en wiskundige René Descartes dat dieren niet meer dan machines zijn, zonder het vermogen om te denken of te voelen. Nog steeds beweren sommige mensen dat we ze gerust kunnen eten, omdat ze nauwelijks pijn en stress zouden ervaren.
Toch is de wetenschap sinds de tijd van Descartes tot heel andere inzichten gekomen. Dieren ervaren wel degelijk pijn en stress, en ze zijn een stuk slimmer dan we denken. Zo hebben kippen een basaal begrip van getallen en het vermogen om gezichten te onthouden. Je kunt je daarom afvragen of ons kortstondige smaakplezier opweegt tegen dieren opsluiten, hun staarten en hoorns afbranden, hun jongen wegnemen en hen doden. Met de keuze voor plantaardige catering kiest de Radboud Universiteit voor de meest compassievolle catering.
Maak het makkelijk
Alles wijst dus in de richting van plantaardige catering. Toch heeft de Radboud Universiteit geen concrete plannen om op korte termijn de overstap te maken. Gehaktballen en rosbief winnen het vooralsnog van wetenschappelijke inzichten en idealen. Zeker, er zijn stappen gezet. Het plantaardige aanbod is in de afgelopen jaren uitgebreid en op diverse plekken staan nu koffieautomaten met havermelk. De plantaardige Refterburger is zelfs iets goedkoper dan de vleesvariant. Maar in de restaurants liggen nog altijd meer broodjes vlees en kaas dan broodjes hummus en smoked tofu. Wil je bij een bedrijfslunch de plantaardige optie? Dan zul je dat eerst aan de cateraar moeten doorgeven. Wie de meest duurzame, gezonde en diervriendelijke optie wil, moet dus extra moeite doen.
‘De Radboud Universiteit kan beginnen met het verschuiven van de norm van dierlijk naar plantaardig’
Dat kan anders. Een volledig plantaardige catering zou de meest logische stap zijn, maar voor een soepele overgang zijn ook ambitieuze tussenstappen denkbaar. De Radboud Universiteit kan bijvoorbeeld beginnen met het verschuiven van de norm van dierlijk naar plantaardig. In dit scenario heb je een ruime keuze aan lekkere en gezonde plantaardige broodjes en gerechten, terwijl er een klein aanbod vlees en zuivel beschikbaar blijft. De plantaardige optie is vanzelfsprekend de goedkoopste. (Een haalbare kaart, want ook in de Nederlandse supermarkten kosten plantaardige producten inmiddels minder dan de dierlijke.) Bedrijfslunches worden standaard plantaardig en wie iets anders wil, kan dat van tevoren doorgeven. Zo wordt het voor studenten en medewerkers makkelijk om voor duurzaam, gezond en diervriendelijk te kiezen.
Even wennen
De campagne van Plant-Based Universities stelt de Radboud Universiteit voor een belangrijke keuze: neem je de wetenschap en je streven naar een betere wereld serieus of niet? Zo ja, zet dan serieuze stappen in de richting van plantaardige catering. De Radboud Universiteit zal daar niet alleen in staan: steeds meer universiteiten, overheden en bedrijven omarmen soortgelijke initiatieven. Want het klimaat, onze gezondheid en de dieren kunnen niet langer wachten. En ja, die overstap zal even wennen zijn. Maar zolang het eten lekker, gezond en betaalbaar is, zullen we na een tijdje niet meer anders willen.
Vegetarische student schreef op 12 februari 2024 om 12:14
Toen de leeftijdsgrens voor alcohol en tabak van 16 naar 18 ging, ergerde ik me aan de keuze omdat ik het betuttelend vond en iets leuks/lekkers van me weghaalde. Diep vanbinnen wist ik eigenlijk wel dat het de juiste keuze was. Nu, bijna tien jaar later, weten we niet beter en kijken we allemaal terug op een verstandige beslissing. (En thuis kon ik echt ook wel een biertje drinken met 17 jaar.)
Wat ik als normale-cappuccino-drinkende kaas-eter maar wil zeggen is: doe maar plantaardig, ook al is het gevoelsmatig irritant en betuttelend en gedoe. Over tien jaar kijken we waarschijnlijk terug en vragen we ons af waarom we niet eerder overgestapt zijn op plantaardige catering.
Pieter Offermans schreef op 12 februari 2024 om 17:31
Interessante vergelijking! Dank voor je reactie.
Johannes van der Vaart schreef op 12 februari 2024 om 16:03
Radboud zou er beter aan doen om mee te werken aan duurzame producten. Dus ook duurzaam vlees en vis.
Dat roken niet mag op de campus, a la. Dat is slecht voor de gezondheid, in welke mate dan ook, en bovendien is het een verslaving. Maar nu pak je iemand op preferentie. Indien juist gekocht hoeft het niet slecht voor het milieu te zijn en draag je ook bij aan de ontwikkeling van verduurzaming.
Pieter Offermans schreef op 12 februari 2024 om 17:40
Bedankt voor je reactie. Ik vrees dat je de ‘duurzaamheid’ van ‘duurzaam vlees’ overschat. Dierlijke producten stoten gemiddeld 10 tot 50 keer meer broeikasgassen uit dan plantaardige producten, om maar iets te noemen (https://ourworldindata.org/food-choice-vs-eating-local). Als je cijfers kunt laten zien dat een gemiddelde catering met ‘duurzaam vlees’ evenveel impact heeft op het milieu als een gemiddelde plantaardige catering, dan houd ik me graag aanbevolen.
Overigens doet ‘duurzaam vlees’ weinig voor gezondheid en dierenrechten.
Christien Absil schreef op 13 februari 2024 om 00:29
Waarom lees ik niks over vis? Als het gaat om het klimaat en onze gezondheid zijn schelpdieren of soorten als haring, sardine en horsmakreel een heel gezond en duurzaam alternatief.
Pieter Offermans schreef op 13 februari 2024 om 12:07
Dank voor je reactie. Ook hier geldt: als je kunt aantonen dat vis uit de oceaan dan wel uit de kweekvisserij minstens zo duurzaam en diervriendelijk is als plantaardig, dan houd ik mij graag aanbevolen.
Ik neem graag aan dat vis gezond kan zijn (al zijn er soorten die veel zware metalen bevatten), maar de visserij is een serieuze aandrijver van het verlies van biodiversiteit, plastic soep (https://www.nature.com/articles/d41586-022-02788-4), en met het dierenwelzijn in de kweekvisserij is het zeer droevig gesteld. Dus als je als maatschappelijk betrokken universiteit kunt kiezen tussen catering met vis of plantaardige catering, dan lijkt het mij evident om voor plantaardig te kiezen.
Filosofie schreef op 15 februari 2024 om 11:53
Of we smeren gewoon zelf onze boterhammen in plaats van die dure kleffe broodjes met neppe kaas of vieze natte plakjes ham en verschrompelde tomaat
Is ook enorm duur die catering van de universiteit
Jan schreef op 15 februari 2024 om 14:09
Maar de catering wordt al standaard vegetarisch geleverd zoals hier te lezen is https://www.ru.nl/services/campusvoorzieningen/eten-en-drinken?
Barbara schreef op 15 februari 2024 om 14:59
Vegetarisch is niet plant-based; kaas en andere zuivelproducten zijn vaak net zo schadelijk voor dierenwelzijn, gezondheid en milieu als vlees.
Pieter schreef op 15 februari 2024 om 16:41
Dus wie geen veganist is deugt niet, Barbara? Is dat nu die beroemde inclusie waar de universiteiten al heel lang een hele grote mond over hebben?
Barbara schreef op 16 februari 2024 om 09:26
Hoe kom jij daar nou op Pieter? Ik snap niet goed waarom jij begint over wel of niet deugen, ik heb het daar in ieder geval niet over. Wat ik zei kun je zo’n beetje in elk wetenschappelijk artikel over dit onderwerp in de afgelopen jaren nalezen en is neutrale informatie. Het heeft niks met een moreel oordeel te maken.. Er is dan ook niemand die je wil buitensluiten alleen omdat je geen vlees of kaas meer krijgt op RU-terrein.
Ik ben trouwens zelfs geen veganist en ook geen vegetariër, mocht jij dat hebben gedacht 😉
Pieter Offermans schreef op 1 april 2024 om 13:55
Ik wil even aangetekend hebben dat bovenstaande Pieter (die over inclusie begint) een andere is dan ik 🙂
En verder klopt het wat Barbara zegt: vegetarisch is een stap richting plantaardig, maar niet hetzelfde als plantaardig.
Marjan Smeulders schreef op 15 februari 2024 om 16:33
heel goed initiatief dit! Steun het van harte. De universiteit heeft een voorbeeldfunctie en als wij hier al niet in actie komen naar aanleiding van de wetenschappelijke conclusies over de klimaat- en ecologische crisis, hoe kunnen we dan verwachten dat de rest van de samenleving de wetenschap wel serieus neemt….
Kom op Radboud: neem onze collegas in de ecologie-, biodiversiteit- en klimaatwetenschap serieus en handel daarnaar!
Pieter Offermans schreef op 1 april 2024 om 13:56
Top! Dank voor je reactie.
Circulair schreef op 16 maart 2024 om 20:09
Een duurzaam voedselsysteem is vooral een lokaal systeem met korte ketens. Ofwel: een circulair systeem. Een plantaardig dieet is niet per se duurzamer: denk maar aan de avocado’s en bananen die we importeren. Dat we minder vlees moeten gaan eten is alleen maar goed. En koeien zijn schadelijk voor het milieu. Maar dat is avocado’s eten en aardbeien eten in de winter ook. Dus ik zou vooral aanbevelen om in te zetten op een circulair systeem, dat is écht beter voor het milieu. Ik zou als RU dan ook meer inzetten op het tegengaan van voedselverspilling en meer lokale voedselleveranciers contracteren. Of een eigen tuin beginnen, waarbij de lokaal geteelde groente weer in de restaurants verwerkt wordt.
De WUR doet overigens onderzoek naar het voedselsysteem van de toekomst (https://www.wur.nl/nl/artikel/in-2050-eten-we-nog-maar-een-beetje-vlees.htm#), heel interessant.
Een mediterraan dieet schijnt qua gezondheid het beste te zijn. Dus met vis. Je darmflora -een belangrijke graadmeter voor je gezondheid, mede door je gut-brain connectie- floreert dan het beste.
Pieter Offermans schreef op 1 april 2024 om 13:49
Transport bepaalt maar een piepklein deel van de totale CO2 uitstoot van een product. De CO2-uitstoot van dierlijke producten ligt gemiddeld 10 tot 50 keer hoger dan van plantaardige producten. De door jou zo verguisde bananen stoten per kilo 0,7 kilo CO2 uit (inclusief vervoer), terwijl gevangen vis er 3 uitstoot en kweekvis zelfs 5. De productie van 1 kilo rundvlees stoot zelfs 60 kilo CO2 uit. Ook in een ‘circulair’ systeem doe je daar weinig aan. Kortom: als je je CO2-impact wilt verkleinen, focus je beter op wát je eet dan waar je eten vandaan komt. (https://ourworldindata.org/food-choice-vs-eating-local)
Massaal overstappen op het eten van vissen is om meerdere redenen geen oplossing. De visserij (zowel op zee als kweek) is nu al een grote aanjager van het verlies van ecosystemen en die impact wordt met zo’n overstap alleen maar groter. En laten we het grootschalige dierenleed niet vergeten. Een gevangen vis ligt soms nog uren te stikken voordat het dier sterft, of hij wordt opengesneden en van z’n ingewanden ontdaan. Kweekvisserijen zijn niet anders dan megastallen waarbij vissen op elkaar worden gepropt, en gevoerd worden met meel dat deels is gemaakt van gevangen vis. Dit lijkt me geen praktijk waar je – vanuit de idealen van de Radboud Universiteit – op wilt inzetten.
Niemand zal beweren dat plantaardige catering perfect is, maar het is de beste oplossing die we hebben omdat het in één klap meerdere grote problemen aanpakt. In plaats van blijven zoeken naar manieren om toch dierlijke producten te blijven eten, lijkt het mij beter om te kijken hoe we zo snel mogelijk hier grote stappen in kunnen zetten.
Circulair schreef op 6 april 2024 om 19:35
Zoals je wellicht weet, is er ook veel minder ruimte voor vlees en vis eten in een circulair systeem. Dus ik pleit ook voor minder vlees en visconsumptie. Maar je moet ook overstappen op groente en fruit die in Nederland of Europa geteeld kunnen worden. Dit is toch minder belastend voor het milieu. Want die avocado’s zorgen wel degelijk voor ontbossing en een enorme druk op de lokale bevolking. Het lijkt me geen praktijk waar je als Radboud Universiteit op wil inzetten. (https://www.vganmagazine.com/2021/02/04/hoe-duurzaam-je-avocado-eigenlijk/#:~:text=Avocado's%20tegen%20milieuschade,Californi%C3%AB%20worden%20er%20veel%20geteeld.)
En ook die bananen zijn minder duurzaam dan je denkt vanwege de schimmel waar het aan ten prooi valt: https://www.quest.nl/mens/voeding/a41819241/bittere-verhaal-achter-bananen/
Overigens is de CO2 uitstoot van transport groter dan de uitstoot van de landbouw. Dus minder transport bewegingen voor voedsel en lokaler eten is dus wel degelijk goed voor het milieu: https://www.europarl.europa.eu/topics/nl/article/20180301STO98928/uitstoot-van-broeikasgassen-per-land-en-per-sector-infografiek
Je inzetten tegen voedselverspilling is overigens erg goed en vaak nog onderbelicht. Daar kan je ook al flinke stappen zetten op het gebied van duurzaamheid. Zie bijvoorbeeld: https://natuurenmilieu.nl/themas/eten-drinken/voedselverspilling/hoe-erg-is-voedselverspilling/#:~:text=Gevolgen%20van%20voedselverspilling,-Voedselverspilling%20is%20natuurlijk&text=Met%20het%20verspillen%20van%20voedsel,%2C%20water%2C%20arbeid%20en%20energie
of kijk op:
https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/voedselverspilling.aspx
Kortom: compleet duurzame voedselteelt is er nog niet. Een plant-based diet kijkt misschien wel naar de diervriendelijkheid van het voedsel, maar voor bepaalde groente en fruitteelt verdwijnen bossen, worden chemicaliën gebruikt, sneuvelt er veel (schaars) water, zijn er enorme transportbewegingen nodig en de arbeidsomstandigheden zijn ook niet altijd goed. Dat zijn ook belangrijke aspecten om rekening mee te houden. Zeker ook als universiteit.
Pieter Offermans schreef op 8 april 2024 om 21:32
“Overigens is de CO2 uitstoot van transport groter dan de uitstoot van de landbouw. Dus minder transport bewegingen voor voedsel en lokaler eten is dus wel degelijk goed voor het milieu.”
Ho wacht, hier bega je een denkfout. Als *geheel* veroorzaakt de transportsector inderdaad meer broeikasgassen dan de landbouw. Maar daar zit alle transport in die er bestaat: naar je werk rijden, ritjes naar oma in Oost-Groningen, vliegvakanties, pakketjes uit China, etc etc. Als je kijkt naar uitstoot per voedingsproduct, dan zie je duidelijk dat transport slechts een heel klein deel is van de uitstoot die in het hele productieproces vrijkomt. Jij focust op het stukje transport, maar eerder in de keten vindt al veel meer uitstoot plaats. Daarom: als het om uitstoot gaat, kun je dus beter nog een ‘verre’ banaan eten dan een biefstuk van een koe uit je eigen tuin (https://ourworldindata.org/food-choice-vs-eating-local).
Het is natuurlijk goed om voedselverspilling tegen te gaan, dat zal niemand ontkennen. Ik denk alleen dat je de impact van het weggooien van eten overschat en de impact van de veeteelt op klimaat, milieu, dieren en gemeenschappen onderschat. Je noemt een hele rits aan problemen van avocado’s en bananen die ook – en zelfs in grotere mate – van toepassing zijn op de veeteelt. Hoe dacht je dat dieren aan hun vlees komen? Daar moet eerst flink wat veevoer in, waar bossen voor worden gekapt, dat ook bewaterd en met gif bespoten moet worden en waar ontzettend veel land voor nodig is. De ratio’s zijn verbluffend: om één calorie aan kippenvlees te produceren, moet je maar liefst negen calorieën aan voer in het dier stoppen. Bij koeien zijn maar liefst 25 calorieën aan voer nodig om één calorie vlees te produceren (en die eten echt niet alleen gras). (https://cbey.yale.edu/our-stories/disrupting-meat). Over voedselverspilling gesproken!
Je noemt ook slechte arbeidsomstandigheden. Natuurlijk is dit een onderwerp waar je als Radboud Universiteit aandacht voor moet hebben. Maar ook hier: waarom zouden slechte arbeidsomstandigheden alleen voorkomen bij de productie van groenten, fruit en bonen? Medewerkers in slachthuizen zijn een vaak vergeten kwetsbare groep. Ze kampen bovengemiddeld met mentale problemen (elke dag dieren doden gaat je niet in de koude kleren zitten; https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/15248380211030243). Internationale waakhond Freedom House noemt de beroepsgroep ook nadrukkelijk in hun laatste rapport over Nederland:
“While legal protections against labor exploitation are generally enforced, exploitative working and housing conditions for migrants, particularly in the agricultural and meat-processing sectors, continued to be reported in 2023.” (
https://freedomhouse.org/country/netherlands/freedom-world/2024)
Kortom, je stelt heel strenge eisen aan de productie van plantaardig voedsel, maar past diezelfde strenge eisen vervolgens niet toe op de vlees- en zuivelindustrie. Dat lijkt me niet fair. En al *zou* het zo zijn dat de problemen van de plantaardige sector en de vlees- en zuivelindustrie precies even groot zouden zijn (wat niet zo is, maar stel), waarom dan niet kiezen voor de optie waarbij evident de minste dieren sneuvelen?
Tot slot: ik ben blij te horen dat je in elk geval een vermindering van de consumptie van dierlijke producten bepleit. Maar bedenk dat de meeste mensen voorlopig thuis toch nog wel vlees en zuivel blijven eten. Dus als de Radboud Universiteit alleen nog plantaardige catering aanbiedt, dan eten medewerkers en studenten in elk geval vaker plantaardig. Zo helpen we juist om de doelstelling van minder vlees en zuivel te halen. Juist vanuit circulair oogpunt zou ik dus zeggen: steun de oproep voor plantaardige catering aan de universiteit!
Pieter Offermans schreef op 10 april 2024 om 19:25
Laatste puntje ter verduidelijking, en dan houd ik ermee op 😉
Ik heb an sich natuurlijk niets tegen het aanpakken van voedselverspilling en het transport zo kort mogelijk houden. Mijn punt is alleen dat deze ingrepen veel minder de druk op klimaat, dier en mens verlichten dan de invoering van plantaardige catering. Minder voedsel weggooien: zeker doen, maar doe dat dan naast plantaardige catering. Voor lokaal geldt bovendien dat je afhankelijk bent van het aanbod uit de regio en het seizoen, wat de opties erg beperkt. Die beperking zou nog te verdedigen zijn als lokaal het meeste zou opleveren, maar dat doet het dus niet.
Ik begrijp ook dat het verleidelijk is om voor elk product, of het nu om bananen of biefstuk gaat, alle voor- en nadelen uit te pluizen en tegen elkaar af te wegen. In de praktijk is dit echter onbegonnen werk. De invoering van plantaardige catering is een veel eenvoudigere oplossing, eentje die in één klap de meest positieve impact maakt voor klimaat, milieu, dier en gezondheid. Het is geen perfecte oplossing, maar wel de meest effectieve. Met een relatief eenvoudige ingreep zetten we in één keer een grote stap in het aanpakken van problemen zoals ontbossing, broeikasgasemissies, landgebruik, zoönosen, waterverbruik, waterverontreiniging en dierenleed. Natuurlijk kunnen we na de invoering van plantaardige catering kijken welke verdere verbeteringen er praktisch mogelijk zijn. Maar de grootste stap heb je dan in elk geval al gezet.
Je kunt de oproep van Plant-Based Universities nog steeds tekenen: https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfE0hbbzvxSszDsvz7gVuj2lcnCFBs-lbxCJDM7Jft6FTokcg/viewform?pli=1