Musea en archieven toegankelijker maken, zodat ook mensen met een beperking volop van tentoonstellingen kunnen genieten en kunnen leren over kunst, cultuur en geschiedenis. Dat is de droom van geschiedenisstudent Stef Coenen. ‘Ik hoop dat alle musea in de toekomst toegankelijker zijn.’

Hij wist gelijk wat hij wilde doen toen hij krap een jaar terug tot ‘jonge historicus van het jaar’ benoemd werd: een project starten om musea toegankelijker te maken voor mensen met een beperking. Stef Coenen, bachelorstudent geschiedenis aan de Radboud Universiteit, richtte een werkgroep op voor historici met een fysieke beperking.

Coenen weet uit ervaring dat zulke bezoeken lastig kunnen zijn voor mensen met een beperking. Zelf heeft hij last van chronische rugklachten, waardoor hij veel pijn heeft en vaak rust moet nemen. Als jonge historicus van het jaar kreeg hij de ruimte om een project te doen rondom publieksgeschiedenis. Samen met de werkgroep bezocht hij verschillende musea, waaronder Het Rijksmuseum, het Oorlogsmuseum in Overloon, het Verzetsmuseum in Amsterdam en het Brabants Historisch Informatie Centrum. Ook sprak hij met meerdere betrokkenen om te inventariseren hoe het met de toegankelijkheid gesteld is.

Nodige te winnen

De bevindingen presenteert Coenen vrijdag tijdens een bijeenkomst onder de noemer ‘Het verleden is van iedereen’, op de Radboud Universiteit. Bij de activiteit komen meerdere mensen spreken over de toegankelijkheid voor mensen met een fysieke beperking binnen de publieksgeschiedenis. Daarbij staat niet alleen de kant van de bezoeker centraal, maar ook die van de medewerkers. En er is aandacht voor de representatie van mindervaliden in kunst en cultuur.

In het afgelopen jaar kwam Coenen erachter dat musea nog het nodige kunnen winnen op het gebied van toegankelijkheid. Soms gaat het om kleine dingen. ‘Denk aan bankjes waarop mensen kunnen zitten. Fijn dat die er vaak zijn, maar als die geen leuningen hebben, dan is het voor mensen met een beperking lastig om zelfstandig te gaan zitten of weer op te staan. Terwijl die rustplekken juist voor hen belangrijk zijn.’

‘Je ziet ook steeds meer dat er voldoende rekening is gehouden voor iemand in een rolstoel’, gaat de student verder. ‘Dan zijn alle trapjes en drempels weggehaald. Maar soms blijkt dan dat een deur bijvoorbeeld niet automatisch of met een knop open gaat. Dan is er toch een begeleider nodig voor het bezoek.’

‘Sommige blinde mensen weten helemaal niet hoe een hakenkruis eruit ziet’

Is het geen onbegonnen maatwerk om musea volledig inclusief te maken, aangezien iedere beperking zich anders uit? ‘Er is inderdaad niet één algemene eis waardoor een museum voor alle mensen met een beperking toegankelijk is. Maar dat betekent niet dat er niets gedaan kan worden. Het besef dat toegankelijkheid niet voor iedereen vanzelfsprekend is, is nog niet overal doorgedrongen.’

Focus op positieve

‘Maar het gaat op sommige plaatsen al erg goed’, zegt Coenen, die liever de positieve voorbeelden aanhaalt dan een belerende toon aanslaat. ‘Het Verzetsmuseum in Amsterdam heeft bijvoorbeeld geleidelijnen op de grond liggen, waardoor het voor mensen met een visuele beperking makkelijker is om zich te oriënteren. Ook is er een audiotour waarbij de museumstukken uitgebreider beschreven worden en zijn er voel-objecten.’

Een spraakmakend voorbeeld daarvan zijn de hakenkruizen die je kan aanraken. ‘Sommige blinde mensen weten bijvoorbeeld helemaal niet hoe een hakenkruis eruitziet, terwijl het een van de meest beladen symbolen uit de geschiedenis is. Je kan het dan wel beschrijven, maar door het te voelen krijg je toch een beter idee.’

Of de aanbevelingen van de werkgroep iets teweeg gaan brengen? Coenen hoopt van wel. ‘Maar wat betreft inclusiviteit gaat de meeste aandacht in de cultuurhistorische sector momenteel uit naar mensen met een migratieachtergrond, vrouwen en de LHBTI+-gemeenschap. Dat is – begrijp me niet verkeerd – ook heel belangrijk natuurlijk. De representatie van mensen met een beperking komt pas daarna. Maar we hopen natuurlijk dat musea en archieven luisteren naar ons verhaal en ook aanpassingen gaan doorvoeren.’