De gisteren gepubliceerde uitspraak van de rechter in de zaak-Rouwenhorst biedt antwoord op veel vragen over de commotie binnen de Radboud Honours Academy. Vox zet er negen op een rijtje.

#1 Wat is de zaak-Rouwenhorst?
Een zaak die begint in september 2014, als een aantal personen (van buiten de Honours Academy) zich melden bij het college van bestuur met klachten over drie mannen werkzaam bij de Academy: naast hoofd Henk Willems zijn dat plaatsvervangend hoofd Han Rouwenhorst en de assistent van het bureau. Met Willems heeft de universiteit inmiddels een regeling voor herplaatsing getroffen, met Han Rouwenhorst lukte dat niet, waarna het universiteitsbestuur bij de rechter heeft aandrongen op zijn ontslag. Die zaak diende 15 december voor het kantongerecht in Nijmegen, gisteren deed de rechter uitspraak.

#2 Hoe luiden de klachten tegen de mannen?
Het betrof drie gescheiden aanklachten – de mannen stonden niet gezamenlijk in het spreekwoordelijke beklaagdenbankje. Deze waren met name gericht op de leidinggevende capaciteiten van Willems en Rouwenhorst, waarbij Rouwenhorst bovendien werd beticht van ‘(o.a. seksueel getint) gedrag dat als grensoverschrijdend en intimiderend wordt ervaren’. Het college van bestuur vond het ‘vermoeden van een misstand’ zo ernstig, dat de melding in handen werd gelegd van een commissie in het kader van de klokkenluidersregeling. Die commissie bestaat uit twee hoogleraren, die niet bij naam genoemd worden.

#3 Wat brengt de commissie aan het licht?
Uit het in november 2014 afgeronde rapport stijgt de geur op van een ernstig verziekte werksfeer bij de Honours Academy, die werd gedomineerd door wantrouwen en angst. Er tekent zich een tweespalt af, met aan de ene kant de drie mannen, de grondleggers van de Academy die elkaar al kennen uit de tijd van Studium Generale. Aan de andere kant staan de nieuwkomers, allemaal vrouwen, die werden aangetrokken om het almaar groeiend onderwijsaanbod in goede banen te leiden. De commissie constateert een ‘gebrek aan sturing’ en een botsing tussen de ‘improvisatie’ bij de mannen en de roep om structuur en duidelijkheid bij de medewerkers. Het tijdelijk leiderschap van Rouwenhorst (bij een langdurige sabbatical van Willems) maakte de zaak er niet beter op. De commissie spreekt van een werksfeer ‘die soms wordt gekenschetst als wantrouwend, soms als ondermijnend en (fysiek dan wel verbaal) intimiderend, soms als bedreigend’. De assistent binnen het bureau, zo blijkt uit de commissiebevindingen, was een stoorzender op de honours-burelen die zich schuldig maakte aan intimiderend gedrag. Hij werd een keer formeel berispt.

#4 En hoe zit het met de belangrijkste aantijging, de seksuele intimidatie?
Daarvoor vindt de commissie geen grond. Rouwenhorst is volgens het rapport weliswaar soms ‘vrijpostig’ en niet vies van ‘stoere verhalen over avonden met studenten’, maar van ‘een patroon van seksuele intimidatie’ is volgens de commissie geen sprake. De vermeende seks met studenten kan en wil de commissie niet verder onderzoeken, omdat ze zich niet bevoegd acht om in het ‘studentendomein’ te treden. Rouwenhorst ontkent overigens de seksuele omgang met studenten en van studenten zelf zijn bij de commissie geen klachten bekend.

#5 Hoe luidt het advies van de commissie aan het universiteitsbestuur?
De commissie spreekt van een ‘verziekte werksfeer en een ‘gebrek aan sturing’, waarbij een nieuw, ‘sterk afdelingshoofd’ schoon schip moet maken. In dat geval kunnen de drie mannen deel blijven uitmaken van het team, vindt de commissie, maar ‘niet zonder hulp’. De commissie noemt het essentieel de dominantie van ‘het oude Studium Generale-trio’ te doorbreken. Daarbij onderschrijft de commissie de zorgen over het alcoholgebruik door de leidinggevenden. Of er nu wel of niet sprake is van drankproblemen, hierover moeten volgens de commissie ‘glasheldere afspraken’ worden gemaakt.

#6 Waarom is niet eerder ingegrepen?
Daar doet de commissie pittige uitspraken over, met name in de richting van Ine van den Heuvel, die als hoofd Marktverkenning, Strategie & Ontwikkeling toezag op de Honours Academy. Zonder afstemming met de bureaumedewerkers zou zij Rouwenhorst destijds aangesteld hebben als tijdelijk hoofd. De relatie tussen de (vrouwelijke) honours-medewerkers en Van den Heuvel ‘wordt getypeerd “als één brok angst”, waarbij Van den Heuvel uitstraalt “dat ze niet gediend is van problemen” en dat er voor de medewerkers “tien anderen klaar staan”’. De drempel voor honours-medewerkers om op haar af te stappen was daarom hoog.

#7 Welke maatregelen neemt het college na het commissierapport?
De drie mannen werden op non-actief gesteld en Ine van den Heuvel werd niet langer belast met de Honours Academy (die valt nu rechtstreeks onder de rector). Maar van een terugkeer van Rouwenhorst kan geen sprake zijn, zo blijkt het college uit ‘aanvullende gesprekken’. Op basis van die gesprekken spreekt het college in een brief aan Rouwenhorst (januari 2015) van ‘een volstrekt onwenselijke situatie’ die de ‘kwaliteit en continuïteit van het Honours Programma negatief beïnvloedt’. In deze brief beticht het college Rouwenhorst van ‘regelmatig grensoverschrijdende (seksueel getinte) opmerkingen’ en een ongepast verzoek aan een nieuwe vrouwelijke collega. Ook wijst het college in de brief op gesprekken van Rouwenhorst op de werkvloer over ‘intieme relaties met studentes’. Bovendien is zijn optreden ‘(te) solistisch’ en zijn er twijfels over toekenning van ten minste drie diploma’s. Ondanks deze verwijten wordt Rouwenhorst nog wel de kans geboden op een herplaatsing, maar nadat dit tot niks leidt, wendt de universiteit zich tot de rechter voor een ontbinding van de arbeidsovereenkomst, mede op grond van een ‘duurzaam verstoorde arbeidsverhouding’.

#8 En wat vindt de rechter ervan?
De rechter onderschrijft de verziekte werksfeer in het bureau, maar ziet hierin nog geen aanwijzing voor een duurzaam verstoorde relatie met de universiteit. Temeer omdat voor de ernstige aantijgingen geen bewijs is geleverd. ‘Noch uit de schriftelijke stukken’, zo schrijft de rechter, ‘noch uit het door de commissie uitgebrachte rapport, valt te distilleren dat deze ernstige verwijten aan het adres van Rouwenhorst op waarheid berusten’. Wilma de Koning, vice-voorzitter van het college van bestuur, werd tijdens de zitting in december door de rechter gevraagd waarom de terugkeer van Rouwenhorst, met behulp van mediation, niet is overwogen. Haar verweer van toen richtte zich op de angst bij de bureaumedewerkers. ‘De kantonrechter zou (ons) wel snappen als hij de betreffende dames zou hebben gesproken’, zei ze ook. Omdat een toelichting ontbreekt, kan ik ‘hier niets mee’, aldus het repliek van de rechter. Hij neemt het de universiteit kwalijk dat de door Rouwenhorst gevraagde onderbouwing van de aantijgingen niet werd verstrekt. ‘De normen van goed werkgeverschap zijn hiermee geschonden.’ De rechter wijst het verzoek tot ontslag af, veroordeelt de universiteit tot betaling van een symbolische, immateriële vergoeding van tien euro en tot betaling van de proceskosten in de poging Rouwenhorst te ontslaan (duizend euro). Rouwenhorst eiste op zijn beurt van de universiteit een openlijke rehabilitatie, die als brief naar studenten, medewerkers en relaties van de Honours Academy gestuurd zou moeten worden. Die eis is afgewezen, omdat het niet vaststaat dat het imago van Rouwenhorst zou zijn beschadigd. Ook de twintigduizend euro die Rouwenhorst eist als compensatie voor de kosten voor rechtsbijstand krijgt hij niet.

#9 Hoe reageren de betrokkenen op de uitspraak?
In een eerste korte reactie zegt Rouwenhorst opgelucht te zijn. Vandaag beraadt hij zich met zijn advocaat op de uitspraak. Ook het college van bestuur studeert nog op de uitspraak en kan nog niet zeggen of het overgaat tot een hoger beroep. / Paul van den Broek en Mathijs Noij

De uitspraak van de rechter is hier te lezen.