Hoogleraar en filosoof René ten Bos (1959) wordt de nieuwe Denker des Vaderlands. Maar hij is niet van plan als huisfilosoof van Nederland opeens overal iets van te vinden. 'Ik vind dat je de plicht hebt je mening af en toe voor je te houden.'

Van harte. Waarom bent u het geworden?
‘Geen idee. Een commissie van journalisten en filosofen heeft mij gekozen. Ze hebben me wel eerst gepolst of ik het wilde worden. Natuurlijk wilde ik dat. Ik zie leuke mogelijkheden.’

Op welk vlak liggen die mogelijkheden?
‘Ik zet me altijd nogal in voor wat we binnen de academia valorisatie noemen. Geef lezingen van Hoogeveen tot Heerlen. Heb ervaring met de media. Ik sla graag een brug tussen wetenschap en samenleving. Als Denker des Vaderlands is het mijn missie jongeren te bereiken.’

Hoe gaat u dat doen?
‘Onder meer via de sociale media. Ik ben nu accounts aan het aanmaken. Met verschillende mensen ben ik aan het brainstormen over de strategie. Ik heb bewondering voor iemand als Laurens Knoop, directeur van het Brainwash-festival. Daar komen veel jongeren op af. Die doelgroep wil ik mobiliseren, hun creatieve potentieel aanboren.’

Wat is precies de functieomschrijving van een Denker des Vaderlands?
‘Die is er niet. Ieder vult dat op zijn eigen manier in. René Gude kende ik goed. Hij maakte er uiteindelijk een ars moriendi van – de kunst om te sterven (Gude was terminaal ziek, red.). Hij heeft dat op een heel publieke manier gedaan. Wat ik in elk geval wil doen, is reflecteren op transparantie. Dat thema is de rode draad in alles wat ik doe en schrijf. Anno 2017 staat transparantie te boek als een morele deugd. Alsof alles wat transparant is, per definitie goed is. Daar kun je vraagtekens bij zetten. Denk aan de trend dat prestaties van alle medewerkers in een organisatie helemaal blootgelegd moeten kunnen worden. Publish or perish in de academia. De cijfers liegen niet, hoor ik nog zo een collega zeggen. Hou toch op, denk ik dan. Natuurlijk liegen de cijfers! Wat jij ophaalt aan kwantiteit, zegt niks over de kwaliteit van het gepubliceerde onderzoek. Water is ook transparant. Je kunt erdoorheen kijken, maar als ik door water naar jou kijk, zie ik een verdraaid gezicht. De vraag is wat transparantie eigenlijk is; een vorm van verdraaiing?’

Als Denker des Vaderlands wordt u een soort BN’er. Zin in?
‘Mijn voorganger Marli Huijer heeft me voor een aantal dingen gewaarschuwd. Twee zijn me met name bij gebleven. Het eerste is dat journalisten in je privéleven zullen duiken. Dan kan er onwelgevallig nieuws boven komen dat je naasten zou kunnen raken. Daar ben ik niet zo bang voor, zo heel veel schandalen kleven niet aan mij. Het tweede is dat je je eigen foto zo vaak gaat zien dat je de neiging krijgt jezelf te objectiveren. Dat je je eigen smoel ziet en denkt ‘wie is dat eigenlijk’? Dat kan weer tot heel nieuwe inzichten leiden. Ik ben iemand die zich graag laat meeslepen, dus ik heb besloten hier heel intuïtief in te stappen.’

Krijgt u er een team adviseurs bij?
‘Ik krijg in elk geval steun van mijn uitgever en van de universiteit. De komende twee jaar word ik vrijgesteld van een aantal taken op de campus en hopelijk krijg ik secretariële ondersteuning. Aanbiedingen voor mediatraining en kledingadvies heb ik afgehouden. De mensen in mijn vaste kledingzaak kleden mij over het algemeen redelijk goed. Ik ben wel ijdel hoor, ik ben de laatste drie jaar dertig kilo afgevallen, daar ben ik nu heel blij mee.’

U zult vaak gevraagd worden uw mening te geven over actuele zaken. Vindt u veel?
‘Een journalist belde me laatst met de vraag wat ik vond van de wraakvideo van Patricia Paay. Toen heb ik gezegd dat ik daar geen mening over had. Ik vind van heel veel dingen wat, maar een filosoof is er niet om zijn eigen mening te geven. Filosofen zijn handelaren in paradoxen. Ik vind dat je de plicht hebt je mening af en toe voor je te houden.’

Maar die roep om meningen is er nou eenmaal, kijk naar de talkshows op tv.
‘Naar mijn stellige mening moeten we daar dan maar eens mee ophouden.’ (Lacht)

Denker des Vaderlands is een initiatief van onder meer Trouw en Filosofie Magazine. Het is een benoeming voor twee jaar. René ten Bos is de vierde, na Hans Achterhuis, René Gude en Marli Huijer.