De schade die een coronatoegangsbewijs veroorzaakt, staat niet in verhouding tot eventuele voordelen voor de volksgezondheid. Dat is de centrale boodschap van het Manifest voor een Onverdeeld Open Nederland. Een van de ondertekenaars is filosofiehoogleraar René ten Bos. ‘Mensen zijn de maatregelen heel erg moe.'

Meer dan 720.000 Nederlanders ondertekenden al het Manifest voor een Onverdeeld Open Nederland. De ondertekenaars willen dat het coronatoegangsbewijs onmiddellijk wordt afgeschaft. Zo’n coronapas is momenteel verplicht voor wie naar café, theater of bioscoop wil, of wie een sportwedstrijd wil bijwonen.

Volgens de initiatiefnemers, onder wie voormalig staatssecretaris Mona Keijzer (CDA), is de coronapas een inbreuk op de grondrechten van de Nederlander. Ze pleiten daarom voor een “onverdeelde samenleving waarin deelname niet afhankelijk is van een gezondheidspas.”

Ook hoogleraar Filosofie van de Managementwetenschappen René ten Bos hoopt dat de QR-samenleving snel verleden tijd is. De voormalige Denker des Vaderlands is al langer kritisch op het coronabeleid. In juli 2020 publiceerde hij daarover het boek De coronastorm.

Waarom heeft u het manifest ondertekend?

‘Wat mij betreft mogen de coronamaatregelen opgeheven worden. Ik denk dat ze meer schade opleveren dan wanneer ze er niet zouden zijn.’

Waarom denkt u dat?

‘Omdat ze over het algemeen te eenzijdig, te narrow-minded zijn en een puur epidemiologisch perspectief hebben. Dat valt samen met mijn kritiek op het Outbreak Management Team (OMT). Kijk eens naar de samenstelling: daar zit bijvoorbeeld geen econoom in.’

‘Mensen zijn de maatregelen heel erg moe’

‘In Zweden heeft men een holistische benadering van gezondheid, in Nederland wordt gezondheid alleen nog maar aan corona gekoppeld. Bij een gezondheidscrisis moet je niet alleen kijken naar hoe je de ziekte kan bestrijden, maar ook naar de gevolgen van de maatregelen. Ik ben niet de enige die dat zegt, collega’s zoals Ira Helsloot (hoogleraar Veiligheid van Besturen, red.) of Ronald Meester (hoogleraar Waarschijnlijkheidsleer) denken er net zo over.’

Waarom krijgt deze petitie zoveel steun?

‘Mensen zijn de maatregelen heel erg moe. Dat is een van de problemen in de bestrijding van een pandemie. En misschien heeft het te maken met het feit dat de infection mortality rate van deze pandemie niet groot genoeg is. Omdat de omikronvariant niet heel schadelijk lijkt te zijn, wordt de druk op politici nu opgeschroefd.’

Uit een studie van de TU Delft blijkt dat de coronapas het aantal infecties in theorie met 16 procent kan indammen. In de huidige praktijk zou dat 5 procent zijn. Moeten we niet alle middelen inzetten die het coronavirus kunnen tegenhouden?

‘Ik weet nooit zo goed wat ik moet met onderzoeken waarin uitgegaan wordt van dit soort conditionele waarschijnlijkheden. “Als we dit zouden doen, dan zou dat kunnen gebeuren.” Omgekeerd kan je net zo goed zeggen dat het QR-beleid heeft bijgedragen aan meer besmettingen, omdat veel mensen met een coronatoegangsbewijs zich hebben gedragen alsof er geen pandemie was.’

‘Epidemiologen schetsen altijd the logic of the worst‘

‘Discussies over maatregelen zullen er altijd zijn. In Israël stapt men nu ook van de coronamaatregelen af. Maar niemand heeft hier de waarheid in pacht. Zelf heb ik daarom altijd de behoefte gevoeld om tegenspraak te organiseren tegen een bepaald dominant discours. Met omikron is de kans op ziekenhuisopname kleiner dan bij andere varianten. Dat neemt niet weg dat ook omikron voor sommige mensen nog bepaalde risico’s met zich meebrengt, ook al lijken ze vooralsnog kleiner te zijn. Maar de vraag is heel simpel: wanneer wordt de remedie erger dan de kwaal? Dat punt lijkt inmiddels wel te zijn bereikt.’

Moeten we de extra doden door het afschaffen van de QR-code dan voor lief nemen?

‘Dat vind ik geen faire vraag: ik weet niet of het afschaffen van die maatregelen tot extra doden zal leiden. Het volhouden van maatregelen zet ook allerlei verhoudingen onder druk, waarvan niemand weet wat de gevolgen zijn. Het is niet zo dat mensen, die deze petitie tekenen, zonder uitzondering luchthartig zijn over het aantal coronadoden. Ze willen er alleen op wijzen dat maatregelen ook ernstige schade kunnen veroorzaken.’

Wat als er een nieuwe, besmettelijkere coronavariant opduikt of mensen in het najaar weer minder immuniteit hebben? Is een coronatoegangsbewijs dan wel weer aan de orde, als het aan u ligt?

‘Epidemiologen zoals Marion Koopmans, Christian Drosten of Ab Osterhaus wijzen erop dat de ziekte nog niet endemisch is en dat het virus verder muteert. Ze schetsen altijd the logic of the worst. Dat is een methodologisch principe waar je vraagtekens bij kunt plaatsen.’

‘Uiteindelijk zijn het allemaal waarschijnlijkheden: het virus zal blijven muteren, laten we hopen dat het onschuldiger wordt. Dan krijgen we kudde-immuniteit, al mag je dat woord niet meer gebruiken omdat het een politieke lading heeft gekregen. Het gaat erom dat je als samenleving waarschijnlijkheden afweegt ten opzichte van elkaar. Dat is heel moeilijk.’

Maar als er juist een besmettelijkere variant komt, is een coronapas dan aan de orde?

‘Dat is niet aan mij om te beslissen, maar aan de politiek. Ik hoop van niet. Ik heb überhaupt moeite om de ernst van deze pandemie voor deze samenleving te zien. Veertig jaar geleden zaten we met de hiv-crisis, die vond ik veel ingrijpender. Hoe komt het dat de politiek zo weinig stoïcijns is geweest ten opzichte van een ziekte die vooral de ouderen treft? Dat is uniek in de geschiedenis van epidemieën.’

Omdat de zorg overbelast dreigde te worden en bescherming tegen infectie een stuk lastiger was dan bij hiv.

‘In onze ziekenhuizen zijn grote logistieke problemen. Er is een schaarste aan bedden, gebrek aan personeel. Er zijn grote problemen geweest met de werkdruk, maar dat is overal een probleem. Mensen die ik ken in het onderwijs en bij de politie hebben daar ook last van. Het is een interessante vraag waarom wij de zorg moreel moeten prioriteren.’

Omdat je niet overlijdt als de leerkracht ziek thuis zit, maar wel als er geen IC-bed voor je is?

‘Maar hoe ver moet je daarin gaan? We staan nu toe dat de hele samenleving wordt lamgelegd omdat er organisatieproblemen in ziekenhuizen zijn. Dat kan, maar dan moet je die beslissing ook ter discussie durven te stellen.’

Wat verwacht u dat de petitie bereikt?

‘Ik hoop dat politici ermee aan de slag gaan. Ik verwacht het niet. Maar je kunt 720.000 ondertekenaars niet wegzetten als randdebielen of als mensen die verdeeldheid zaaien, zoals Koopmans en Marc Bonten (arts-microbioloog, red.) suggereerden. Ik zou wel eens willen zien hoeveel ondertekenaars voorstanders van het 3G-beleid zouden kunnen bereiken.’