Thuis revalideren wordt een stuk interessanter met een Virtual Reality-bril op je neus, weten wetenschappers. Om ook COVID-patiënten te motiveren om thuis revalidatieoefeningen te doen, startte het Radboudumc een pilot met VR. De eerste resultaten zijn veelbelovend.

Momenteel zijn er veertig COVID-19-patiënten in de regio Nijmegen thuis doelpunten aan het tegenhouden, met een Virtual Reality-bril op hun neus. Een VR-toepassing is in revalidatiesituaties misschien niet nieuw, bij coronapatiënten is het dat wél. Het Radboudumc ontwikkelde samen met SyncVR Medical, een platform voor VR in medische toepassingen, een programma voor de revalidatie van mensen die ná een besmetting met corona nog langdurige klachten hebben.

Thuis oefenen

Harry van Goor, hoogleraar Chirurgieonderwijs, doet onderzoek naar de werking van dat programma. ‘VR wordt al langer gebruikt in revalidatie, als een middel om patiënten te motiveren veel meer thuis te doen’, zegt hij over de telefoon. ‘En dat willen we natuurlijk: dat een patiënt meer zelf kan en minder afhankelijk is van een arts of gezondheidsmedewerker. Zo doen we nu ook een studie waar VR wordt ingezet bij mensen met lage rugpijn, en mensen met chronische buikpijn.

‘VR is aantrekkelijk omdat zorg in deze tijd minder toegankelijk is door social distancing én omdat mensen veel angstiger zijn om naar een zorgverlener te gaan.’

Hoe gaat dit precies in zijn werk?

‘Post-coronapatiënten hebben vaak spierverlies, maar ook mentale en cognitieve problemen. Voor die drie dingen hadden we al zogeheten serious games op de plank liggen. Neem bijvoorbeeld een spel voor beweging. Je zet je bril op, en je staat op een voetbalveld, in het doel. Dan moet je acht ballen tegenhouden die hoog en laag worden geschoten. In dat spel worden scores bijgehouden, en heb je verschillende levels. Dat motiveert.

‘Zo zijn er een hoop spellen. Het ene legt wat meer het accent op balans, het andere op spierkracht, snel en intensief bewegen of langdurig bewegen. Ook zijn er ontspanningsoefeningen en ademhalingsoefeningen te doen, maar allemaal op een speelse manier.’

Kan iedereen zomaar meedoen aan dit onderzoek?

‘Patiënten die worden verwezen naar de fysiotherapeut kunnen meedoen. Dat is het enige criterium. Het mooie van zo’n open onderzoek: ook mensen die nooit in een ziekenhuis zijn geweest, maar wel vier of vijf weken last hebben gehad van corona, kunnen meedoen.

‘Veertig mensen doen mee aan het onderzoek, met twintig van hen heeft een medewerker gestructureerde interviews gehouden. En we willen ook interviews met fysiotherapeuten doen: wat vinden zij? In het onderzoek kijken we nog niet zo naar het effect op het herstel, maar meer naar: wat vindt de patiënt ervan? Doet de bril het altijd?’

En, wat vindt de patiënt?

‘De meesten zijn heel enthousiast. En ze rapporteren snelle vooruitgang. Dat komt vooral doordat ze zich verliezen in het spel, en daarom veel meer trainen dan ze zelf zouden doen. We kunnen per dag zien wat iemand speelt en hoe lang, en op welk niveau. We zien tot nu toe veel variatie. Sommige mensen knappen op lichamelijk gebied snel op, maar blijven ontspanningsoefeningen doen, bijvoorbeeld.’

Stel: dit werkt fantastisch. Wordt een fysiotherapeut in de toekomst dan overbodig?

Lachend: ‘Dat durf ik niet zo te zeggen. Voorlopig zien therapeuten VR als een toevoeging. De therapeut doet de normale behandelingen en dit is extra. Je ziet al wel dat sommige fysiotherapeuten zeggen: normaal zou je elke week moeten komen, maar we houden het bij twee intakes en spreken over twee weken wel weer af.

‘In conventionele therapie krijgen patiënten ook oefeningen voor thuis mee. Omdat dit extra motiveert, zou het zomaar kunnen dat iemand met minder behandelingen klaar is.’

Is die groep die meedoet, niet gewoon al gemotiveerder om te herstellen?

‘Exact. Je kunt nu niet sterke conclusies trekken over het effect, want deelnemers zijn allemaal sterk gemotiveerde patiënten. We kijken nu nog vooral naar de praktijk: hoe kan je het inzetten en hoe vaak? En werkt het systeem? Zijn er technische haperingen? Tot nu toe zijn er weinig problemen.’

Wat wordt de volgende stap?

‘Een groter onderzoek waarbij de ene helft van de deelnemers conventionele therapie krijgt en de andere helft alleen maar VR- therapie – naast één intake en coaching op afstand. Dan pas kunnen we aantonen of het ook echt beter werkt.’

Niet iedereen zit op VR-therapie te wachten. Denk aan mensen die technisch minder handig zijn zoals ouderen.

‘Dat zal je verbazen. Júist bij ouderen is er een goed effect te zien. Dit hebben we al eerder onderzocht. Dat is misschien wel omdat zij zo verwonderd blijven over de mogelijkheden en techniek.

‘Qua technische vaardigheden heb je een punt. Allereerst moet je de techniek zo simpel mogelijk maken. Sommige mensen hebben wat extra begeleiding nodig op afstand. Ook daar hebben we al ervaring mee en dat gaat goed. We brachten de bril tot aan de voordeur, belden aan en zeiden op 1,5 meter afstand: “Ik neem zo contact met u op via WhatsApp en beeldbellen om de bril uit te leggen”.’