‘Rome wil dat de Radboud Universiteit katholiek blijft’
-
Antoine Bodar. Foto: Andreas Terlaak
De bisschoppen en het stichtingsbestuur moeten met elkaar blijven praten, meent priester, hoogleraar en auteur Antoine Bodar. ‘Juist in deze onzekere tijden mag de Radboud Universiteit geen rijksuniversiteit worden.’
Het conflict tussen het stichtingsbestuur en de bisschoppen in de Ondernemingskamer heeft Antoine Bodar niet verbaasd, zegt hij over de telefoon. Als bisschoppelijk gedelegeerde voor het hoger onderwijs en universiteiten onderhield hij tussen 2012 en 2017 het contact tussen het bisdom Den Bosch en de Radboud Universiteit.
Zwaktebod
Bodar, die in Rome woont, heeft begrip voor de houding van de beide partijen. ‘Wederzijdse irritaties hebben de zaak op de spits gedreven’, zegt hij.
Wat vindt u ervan dat een kandidaat voor het stichtingsbestuur werd afgewezen omdat ze niet voor de Kerk getrouwd is?
‘Dat vind ik jammer. Er zijn wel meer mensen die niet voor de Kerk trouwen. Wij zijn bij wijze van spreken allemaal zondaars. Laten we dat wat soepeler bekijken met de bisschoppenconferentie.’
Zou u de bisschoppen aanraden om wat meer water bij de wijn te doen?
‘Dat zou ik wel doen. Maar ik geef de advocaat van de bisschoppen ook gelijk: waarom deugt iemand als Hein van Oorschot niet voor het stichtingsbestuur? Hij was tenslotte vele jaren voorzitter van het college van bestuur van Tilburg University, toen ik daar ook hoogleraar was. Dat vind ik een zwaktebod van het stichtingsbestuur.’
Heeft u een oplossing voor de patstelling tussen de twee partijen?
‘In Rome, bij de Congregatie van de Opvoeding (instituut van de Kerk dat o.a. bevoegd is voor het toekennen van het predikaat ‘katholiek’ aan universiteiten, red.), is men ervan overtuigd dat het tegenwoordig heel moeilijk is om een katholieke universiteit te zijn. Ze zien de KU Leuven als het leidend voorbeeld van hoe het wel kan (aan deze Belgische katholieke universiteit hadden de bisschoppen lange tijd 13 procent van de stemmen in het hoogste beslissingsorgaan, tot in 2012 beslist werd om hen nog slechts een adviesfunctie te geven, red.). Ze zouden graag zien dat Nijmegen, voor Rome toch de Nederlandse evenknie van de KU Leuven, ook katholiek blijft.’
‘Waarom gaan het stichtingsbestuur en de bisschoppen niet eens praten met de bestuurders van de KU Leuven en de Belgische bisschoppen? Dat zou ik hen aanraden.’
Loek Hermans, voorzitter van het stichtingsbestuur, zei eerder aan Vox dat de bisschoppen de situatie in Leuven niet geschikt vonden voor Nijmegen.
‘Dat heeft misschien te maken met de samenstelling van de bisschoppenconferentie, maar het gaat me iets te ver om daar als buitenstaander iets over te zeggen.’
‘Als de katholieke identiteit eenmaal weg is, komt ze niet meer terug’
‘Ik zou graag willen dat men eruit komt en dat de Radboud Universiteit geen rijksuniversiteit wordt, juist in deze tijd van onzekerheid, coronacrisis en klimaatverandering. Waarom zou je die katholieke identiteit opgeven? Als die eenmaal weg is, dan komt ze niet meer terug.’
Waarom is het zo belangrijk dat de bestuurders van de Radboud Universiteit en het Radboudumc verbonden zijn met het katholieke volksdeel?
‘De Radboud Universiteit is gesticht als een katholieke universiteit. Een groot gedeelte van de studenten heeft een katholieke betrokkenheid, in de regio van Nijmegen wonen nog heel wat katholieken. Het zou zonde zijn om die stem in het academische milieu op te geven. Ook de Vrije Universiteit Amsterdam heeft nog altijd een sterk protestantse kleur. Ik hoop dat de Radboud Universiteit in 2023 (bij het 100-jarig bestaan, red.) een mooi jubileum viert als katholieke universiteit.’’
Is de emancipatoire doelstelling van de Radboud Universiteit 97 jaar na haar oprichting niet al bereikt?
‘Neen. Dat geloof ik helemaal niet. Het protestantse volksdeel heeft het Reformatorisch Dagblad, het Nederlands Dagblad en in zekere zin ook Trouw in handen. Wat hebben wij? Het Katholiek Nieuwsblad. Wij hebben ons alles uit de handen laten slaan. Waarom? Omdat wij nog steeds aan het emanciperen zijn. Als katholieken hebben wij ook een stem.’
‘Katholieken laten te weinig van zich horen in de publieke opinie en in Den Haag’
‘We moeten meer voor onszelf opkomen. Ik betreur dat zo weinig katholieke intellectuelen zich laten horen in de publieke opinie en in Den Haag. In de coronacrisis, waarin het voor veel mensen op het vlak van gezondheid en misschien ook op financieel vlak slecht gaat, hebben wij als katholieken iets te zeggen.’
Waarin schuilt volgens u het katholieke karakter van een universiteit?
‘Het katholieke volksdeel is een brede waaier, van hoogst strikt tot breed vrijzinnig. Het gaat niet alleen om het geloof maar ook om de sociale leer in de Kerk, zoals het subsidiariteitsprincipe en de bekommernis naar elkaar. Zelfs de KRO, een instituut dat nog steeds bestaat, heeft samen met de NCRV bedacht dat we meer naar elkaar moeten omkijken. Dat idee komt voort uit een christelijk element.’
(droog) ‘Anders kan je net zo goed socialist worden.’
Mienke de Wilde schreef op 17 juni 2020 om 09:05
Netjes met elkaar praten, open staan voor elkaar en gewoon naar elkaar omkijken, ondanks andere meningen… Daar weer meneer Bodar natuurlijk alles van. Toen we beiden uitgenodigd waren voor de talkshow ‘M’, alle genodigden elkaar achter de schermen een hand gaven en ik hem ook de hand reikte, weigerde hij, keerde hij zijn rug toe en gaf blijkbaar zo’n rare blik dat de mensen van de staff die ons onze plekken aanwezen mij toefluisterden dat hij hen ook als sukkels behandelde en geen blik waardig gunde. Geen probleem natuurlijk dat ieder zijn eigen opvattingen heeft en dat hij mij als een soort vijand zag, maar practise what you preach en wees wel een beetje aardig naar gewone hardwerkende medewerkers voor je zelf de heilige alwetende moraalridder uit gaat hangen.
Antoine Bodar schreef op 18 juni 2020 om 00:07
Mevrouw De Wilde, spoelt u uw mond om uw onoprechtheid en schaamt u zich,
Antoine Bodar.
Angelique Janssens schreef op 18 juni 2020 om 11:33
helemaal mee eens
Angelique Janssens schreef op 18 juni 2020 om 11:34
helemaal eens met Mienke dus!!!!
Een student schreef op 17 juni 2020 om 10:21
Heel snel laten vallen dus, dat “Katholieke karakter”
Een atheïst schreef op 17 juni 2020 om 11:22
Waarom zou dat katholieke karakter – waar ik trouwens erg weinig van merk in het onderwijs – niet mogen bestaan?
Je hebt overigens toch zelf de vrije keuze gemaakt om naar een katholieke universiteit te komen? Als het je zo tegen de borst stuit dat je universiteit katholiek is, had je misschien beter naar een openbare universiteit kunnen gaan.
Nog een atheist schreef op 17 juni 2020 om 11:37
Het mag niet bestaan omdat ze zich bemoeien met bestuurlijke organen van de universiteit. Dat ze de aanstelling van een persoon hebben kunnen weigeren heeft direct invloed op het functioneren van de universiteit. Als ze dit doen met juiste argumenten met de toekomst van de universiteit in acht; prima. Maar het weigeren was enkel gestaafd enkel op Katholieke tradities.
Die eerste atheist weer schreef op 17 juni 2020 om 18:33
Waarom is het slecht dat katholieken op een katholieke universiteit invloed hebben op het bestuur op basis van katholieke argumenten? Mij lijkt het heel logisch dat, wanneer de universiteit katholiek is, daar ook katholieke invloed op bestuurlijk niveau is en mag zijn. Zolang het geen invloed heeft op het onderwijs, is daar niets mis mee.
Hun argumentatie is juist dat het gaat om de toekomst van de universiteit; niet katholieke bestuurders brengen het katholieke karakter in gevaar. Dat de universiteit een katholiek karakter heeft, is integraal voor onze universiteit. Daarnaast is het, zoals Bodar en iemand in een reactie hieronder betogen, enorm belangrijk voor de emancipatie van een religieuze minderheid in Nederland. Bijzonder onderwijs is met een reden in de Grondwet verankerd: het is een belangrijk om minderheidsculturen de ruimte te geven bepaalde instituties zelf te kunnen regelen.
Dus mijn vraag is vooral deze: als je van mening bent dat de Radboud universiteit niet katholiek zou moeten zijn, waarom vind je dat?
Nog een student schreef op 17 juni 2020 om 11:34
Rap laten vallen. Ik lees 0 argumenten waarom de universiteit van de Katholieke achtergrond geniet, maar wel waarom het Katholieke geniet van de universiteit: hierdoor hebben zij meer grip op de samenleving. Misschien moeten ze in Rome inzien dat hun drang tot controle juist leidt tot het wegdrijven van alles wat Katholiek is; treffend te zien in de vergelijking tussen het aanbod Katholieke kranten en Protestantse kranten, alsmede de Katholieke aanwezigheid in de politiek als de Protestantse.
Overigens ben ik van mening dat religie totaal geen rol mag spelen in de wetenschap. Waarom dan religie koppelen aan een universiteit, wat bestaat omwille van de wetenschap.
Denise schreef op 17 juni 2020 om 13:55
Helemaal mee eens.
Jordi schreef op 17 juni 2020 om 12:12
Op zich maakt het niet uit dat dat katholieke karakter bestaat, zeker aangezien we daar op dagelijkse basis weinig van merken. Maar het is natuurlijk wel erg apart dat katholieke bisschoppen, mensen die met hun opvattingen zijn blijven hangen in de 18e eeuw, inspraak hebben in het bestuur vsn de universiteit.
Marc Colsen schreef op 17 juni 2020 om 14:07
Het loslaten van het katholieke karakter van de Radboud Universiteit zou een historische vergissing zijn. De universiteit is van onschatbare waarde geweest voor de emancipatie van wat vroeger het katholieke volksdeel heette, en is dat vandaag nog. Zoals Antoine Bodar terecht opmerkt: we zijn nog steeds aan het emanciperen. En wie bezig is zich te emanciperen doet er goed aan zichzelf niet los te snijden van zijn wortels. Geworteld zijn is niet tegengesteld aan verder groeien en openstaan voor het nieuwe. Sterker nog: het is een voorwaarde voor groei en openheid. Alleen zij die weten waar zij vandaan komen hebben iets te bieden in de dialoog met anderen. Dat de Radboud Universiteit open staat voor het andere blijkt alleen al uit het onderwerp van mijn onderzoek, dat over Friedrich Nietzsche gaat, zoals bekend bepaald geen katholieke jongen.
Het valt misschien te billijken dat het Stichtingsbestuur in zijn conflict met de bisschoppen dit dreigement uit bij wijze van strategische zet in de onderhandelingen. Maar het is niet een dreigement waaraan het gevolg zou moeten geven.
Student schreef op 17 juni 2020 om 23:00
Als oud-student van de KU Leuven en nu- Radboudstudent (ja, met een katholieke achtergrond) was religieuze signatuur voor mij geen enkele factor in mijn beslissing waar te gaan studeren. Een katholieke traditie aanhouden vind ik prima – zo lang het het onderwijs, onderzoek, en de zorg in het UMC niet beperkt. Op dit moment merk ik daar weinig van, hoewel de discussie om het transgendercentrum laat zien dat het een dubbeltje op zijn kant is.
Dat de bisschoppenconferentie bereid is om een patstelling te laten ontstaan die ertoe leidt dat de overstap naar een volledig seculiere universiteit besproken wordt vind ik kortzichtig en spreken van hoogmoed. Feit blijft dat de katholieke traditie en cultuur van Zuid-Nederland anders is dan de protestantse traditie in het noorden. Dat er dan een universiteit is die vanuit een katholieke signatuur meer aandacht aan besteedt (waar gepast, natuurlijk niet bij scheikunde of geneeskunde, maar wel bij geschiedenis, theologie, etc) dan een seculiere of protestantse universiteit is alleen maar een voordeel van de diversiteit van de academische wereld. Door deze universiteit dan bestuurlijk lam te leggen leidt het er alleen maar toe dat de banden volledig verbroken worden, mogelijk ook met betrekking tot unieke aspecten als het katholiek documentatiecentrum.
En het zijn de kleine dingen in de katholieke traditie die het hem doen, vind ik. Ieder jaar heeft de studentenkerk (die meer protestant dan katholiek is, trouwens) met Allerzielen een herdenking van de overledenen – een seculiere viering gebaseerd in de katholieke traditie van herdenken – waarbij overleden studenten en personeelsleden worden herdacht. De medische faculteit doet hetzelfde waarin allen die hun lichaam ter beschikking stellen aan de wetenschap worden herdacht. Dat soort elementen uit de katholieke traditie hebben toegevoegde waarde.
Mienke de Wilde schreef op 18 juni 2020 om 11:43
Meneer Bodar,
ik sta volledig achter mijn woorden en de oprechtheid daarvan. Ziet u overigens zelf niet dat bijvoorbeeld ‘Spoelt u uw mond om’ en iemand als onoprecht neerzetten vanwege een andere mening opnieuw flink uit de hoogte overkomt?
Maar om op de inhoud in te gaan: wat is er mis met gewoon een rijksuniversiteit die op een cultuurchristelijke manier wel zijn geschiedenis eert? Dat doet ook recht aan de veranderde samenleving en kan evengoed een ‘katholieke identiteit’ genoemd worden. Juist dat zou erg katholiek zijn. De RKK telt toch ook de mensen mee die ooit gedoopt zijn en die dat gegeven koesteren, maar er verder weinig actiefs mee doen, behalve bij misschien ceremonies als rouwen en trouwen? Als dat voor natuurlijke personen geldt, waarom zou dat dan niet voor rechtspersonen kunnen gelden? Hou het bij de ceremonies en koester de geschiedenis, maar met het uitzoeken van een partner waarmee je verder wil heeft ‘de kerk’ zich niet te bemoeien.
Ik geloof niet dat ze op rijksuniversiteiten minder naar elkaar omkijken en dat bisschoppen zich mengen in wetenschapsgerelateerde benoemingen is hopeloos achterhaald. We willen gewoon de beste man of vrouw voor de baan, onafhankelijk van welk geloof hij/zij aanhangt en hoe zijn/haar privéleven eruit ziet. Wetenschap komt juist verder en is oprechter als de eigen identiteit, religie en morele oordelen even uitgeschakeld worden tijdens het werk. Dat dat niet altijd helemaal lukt, is evident, ‘we zijn immers allemaal zondaars’ (‘mensen’). Maar nu moedigt het systeem het juist aan om vanuit één identiteit te denken en dat hoort wat mij betreft niet bij wetenschappelijke integriteit. Het onderzoeken van religie/religiositeit/spiritualiteit, heel interessant. Maar het onderzoeken door middel van religieuze overtuiging: dat is misschien inderdaad meer voor in Rome.
Daarnaast zou het de werk/studeeromgeving ook een stuk veiliger kunnen maken als je niet bang hoeft te zijn wat je privéleven voor je carrière kan betekenen. Nu is het niet voor de kerk getrouwd zijn, maar straks is het ongehuwd kinderen krijgen, seksuele geaardheid, of het afbreken van een zwangerschap als excuus om iemand niet aan te nemen. U zegt wel dat de bisschoppen wat soepeler moeten zijn en dat lijkt misschien heel tolerant, maar dat is valse ‘coulance’. Ze horen er gewoon helemaal niets mee te maken te hebben, ook niet een beetje of met een vergevende houding.
En wat Rome vindt, moet Rome naar de politie brengen. Namedropping om een argument kracht bij te zetten hoort ook niet thuis in de wetenschap.
PMJETummers schreef op 18 juni 2020 om 12:00
Vraag aan de Bisschoppenconferentie: waarom geen situatie als in Leuven en Tilburg: een of twee leden van het Stichtingsbestuur benoemd door de bisschoppenconferentie op voordracht van het Stichtingsbestuur? Als dat daar voldoende is, waarom in Nijmegen niet?
Anoniem schreef op 18 juni 2020 om 22:23
Tilburg wordt toch ook volledig door de bisschoppenconferentie benoemd? Zie het interview met de voormalig rector van Tilburg dat in een eerder artikel gelinkt wordt. De besproken problemen zullen niet helemaal neutraal zijn (2 kanten van de medaille enzo) maar de organisatiestructuur zal wel kloppen. https://www.scienceguide.nl/2019/08/emile-aarts-ik-heb-hier-geprobeerd-het-gebed-af-te-schaffen/
En, de reden, basaler gezien: hoogmoed? Ego? Omdat-het-kan?
Vrouwelijke Katholieke student schreef op 18 juni 2020 om 12:35
Van thuis uit ben ik Katholiek gedoopt, maar opgevoed met het de idealen om allen te respecteren en waarderen voor wie zij zijn. Dat ik Katholiek ben heeft trouwens geen zins meegewogen in mijn keuze om aan de Radboud Universiteit te gaan studeren. Het studie aanbod is daarin de beslissende factor geweest. Dit neemt niet weg dat het zeker waardevol is om elementen uit Katholieke historie te behouden, maar dit moet vernieuwing niet in de weg gaan staan.
Zo vind ik niet dat het aan Bisschoppen om te bepalen of iemand geschikt is voor een functie vanwege zijn religieuze achtergrond. Daarbij remt het de diversiteit binnen het bestuur, dat toch al voornamelijk bestaat uit (witte) mannen. In deze tijd, waar we te maken hebben met meer diversiteit in culturen is dit toch wel achterhaald en zou de Radboud Universiteit hier meer werk in moeten steken. Focus als je als Katholieke universiteit op datgene waarin we allemaal hetzelfde zijn en sta open voor alle mensen. Net zoals Christus, die geen enkeling wegstuurde vanwege andere idealen, maar juist met mensen in gesprek ging, zonder ze iets op te leggen. Juist door deze barmhartigheid te tonen, raakten mensen overtuigd van zijn idealen. Dit lijkt haaks te staan op wat de Bisschoppen op dit moment doen. Ik zou zeggen “Practice what you preach”, sta open voor anderen en laat de Bisschoppen een adviserende functie aannemen in plaats van een dicterende.
Derk Venema, student schreef op 19 juni 2020 om 10:17
Het is interessant dat Bodar zich druk maakt over het verlies van katholieke invloed zonder aan te geven waar die invloed uit zou (moeten) bestaan. Gelukkig trekt hij zelf al de conclusie: dan kun je net zo goed socialist worden.
Het is sowieso hilarisch dat de katholieke kerk nog het idee heeft dat een universiteit katholiek kan zijn: de wetenschap gaat daar vrolijk aan voorbij. Wat blijft er over voor de kerk? Op zijn best een lobbyclubje van nostalgische dwepers, op zijn slechtst een ordinaire multinational die de eigen oorsprong vergeten is. Kent u die van die splinter en die balk nog, professor Bodar?
Rupke (oren groter als het kupke) schreef op 23 juni 2020 om 12:57
Geloof heeft niks te maken met opleiding/school, werk, staat en politiek.
Het mag er van mijn volledig buiten gelaten worden. Wat iemand gelooft moet hij/zij zelf weten maar je hoeft het niet uit te dragen, op te leggen o te verplichten.
Daarbij heet de universiteit sinds 1994 geen katholieke universiteit meer en dan mag van mij zo blijven. Ieder zijn mening.