Etnoloog Folgert Karsdorp verzamelde 450 verschillende sprookjes van Roodkapje. In veel ervan ligt Roodkapjes lot in handen van een vaderfiguur. Maar sinds de jaren tachtig neemt ze zelf het heft in handen. Of een bijl.

Specialist op het gebied van volksverhalen Folgert Karsdorp gebruikte voor zijn onderzoek 450 Nederlandse vertellingen van het Roodkapje-sprookje, afkomstig uit de Koninkijke Bibliotheek in Den Haag. De nieuwere scande hij eenvoudig in, de oudere – kwetsbare – versies schreef hij eerst over. Alle versies gingen in de computer, waarna Krasdorp ze vergeleek. Resultaat is een beeld van de manier waarop Roodkapje door de jaren heen evolueerde.

Opgegeten door de wolf
Alle versies verwijzen naar twee klassieke versies. De oudste is de Franse versie van Charles Perrault, meer gericht op jonge dames dan op kinderen en met een duidelijke moraal aan het eind: ‘Dames, pas op voor praatjesmakende, tweebenige wolven.’ In het sprookje, waarin de suggestie wordt gewekt dat Roodkapje wordt verkracht, overleeft het meisje de gebeurtenissen niet. Ze wordt opgegeten door de wolf.
De Gebroeders Grimm hebben hun iets latere, Duitse versie meer afgestemd op kinderen. Ook met een duidelijke moraal: wie niet horen wil, moet voelen.

Karsdorp ontdekte dat latere sprookjesschrijvers die klassieke vertellingen vaak links lieten liggen en recentere versies als voorbeeld namen. Ze lieten zich meestal inspireren door de versie van een generatie eerder. Roodkapje evolueert, zoveel is wel duidelijk. ‘Heel lang is Roodkapje een wat dommig, naïef meisje, afhankelijk van een vaderfiguur zoals de jager. Vanaf de jaren tachtig neemt ze zelf het heft in handen.’

‘Ik moet zeggen dat ik haar, zoals ze in dit verhaal wordt geschetst, niet graag zou tegenkomen in het bos.’

Neem de versie van Edward van de Vendel: Rood, Rood, Roodkapje. Roodkapje is daarin een meisje dat zich graag omringt met alles wat rood is: rode kussens, rode kleren, een wolf met een rode tong. Ze verklapt de wolf waar grootmoeder woont en als ze erachter komt dat die oma heeft gedood, vermoordt ze eigenhandig de wolf. ‘Dat is vrij gruwelijk neergezet. Op de tekening houdt ze een bijl vast waar het bloed vanaf druipt. Ik moet zeggen dat ik haar, zoals ze in dit verhaal wordt geschetst, niet graag zou tegenkomen in het bos.’

Wat Roodkapje in haar mandje draagt, zegt ook iets over de tijdgeest, ontdekte Karsdorp. Uit de data-analyse bleek dat Roodkapje door de tijd heen maar liefst 98 verschillende boodschappen in haar mandje heeft meegenomen. Vaak zijn het eieren of appeltaart en een enkele keer zelfs spacekoekjes of een paar liter varkensreuzel. In de allereerste versies is ze op weg naar haar zieke oma met een fles wijn. Sinds de jaren zestig geven we een zieke geen wijn meer. Roodkapje heeft de alcohol in haar mandje dan vervangen door iets gezonds, zoals bessensap.

Folgert Karsdorp publiceert vandaag samen met Antal van den Bosch over het onderzoek in het tijdschrift Royal Society Open Science