Aandacht voor wetenschappelijke integriteit vanaf het eerste jaar van de studie. Betere ontsluiting van wetenschappelijke data. En een open cultuur om elkaar aan te spreken. Met een waslijst van maatregelen wil de universiteit het frauduleus handelen met wortel en tak uitroeien.

Alle opleidingen van de universiteit moeten aandacht geven aan integer wetenschappelijk handelen. Dit is een van de aanbevelingen van een werkgroep die met een hele lijst maatregelen eerlijke koffie wil schenken binnen onderzoek en onderwijs. Rector magnificus Bas Kortmann zou graag zien dat elke scriptie en elk proefschrift wordt voorzien van een verantwoording. ‘Welke methode heb je gekozen, hoe heb je de data verzameld?’ Zo kun je laten zien dat de in de opleiding geleerde regels echt tussen de oren zitten. Binnen de onderzoeksinstituten moet een cultuur ontstaan waarin collega’s elkaar als ‘critical friends’ de maat durven nemen. De werkgroep verordonneert dat alle instituten daarnaast een protocol opstellen over hun databeheer, met richtlijnen over opslag en toegankelijkheid. Kortmann wijst op de Stapel-affaire: de Tilburgse hoogleraar kon jarenlang ongestoord met data rommelen. Goede afspraken over databeheer kunnen helpen, zegt hij, en elkaar aanspreken. ‘Stapel kon jarenlang ongestoord zijn gang gaan. Het moet vanzelfsprekender worden dat we elkaar kritisch bevragen.’ De universiteit en het universitair medische centrum zijn bovendien voornemens om in 2013 de vaste commissie wetenschappelijke integriteit de mogelijkheid te geven haar rapporten openbaar te maken. Waarschijnlijk worden deze dan openbaar via de website van universiteitsvereniging vsnu. De commissie zal hiervoor een speciale, publieke versie schrijven, die volledig geanonimiseerd is: je kunt wel kennis nemen van de casus, maar wie de betrokken onderzoeker(s) zijn en aan welke universiteit ze zijn verbonden blijft geheim. Het is met name de Stapel-affaire die Kortmann heeft gestimuleerd tot nieuwe spelregels over de openbaarheid. Omdat in die affaire een link werd gelegd met de Nijmeegse hoogleraar Roos Vonk kreeg de zaak in Nijmegen veel aandacht. De regelgeving verbiedt tot nu toe dat de universiteit met de vermeende integriteitschendingen naar buiten mag treden. ‘Het heeft mij in die zaak gehinderd dat ons werd verweten dat we alles geheim wilden houden’, benadrukt de rector. ‘Ik zou toen graag meer naar buiten hebben gebracht, maar dat zou tegen de regels zijn geweest.’ / Paul van den Broek