Hoogleraar Cognitiefilosofie Marc Slors krijgt 740.000 euro voor onderzoek naar zelfmanagement bij mensen met psychische problemen. Een buitenkans om te laten zien hoe filosofen hun waarde bewijzen voor de samenleving.

Geesteswetenschappen zouden er alleen zijn voor de franje, als dragers van de cultuur, wordt wel eens beweerd. Maar filosofie is meer dan dat, zegt hoogleraar Cognitiefilosofie Marc Slors. ‘Filosofie is óók het oplossen van concrete problemen.’ Het onderzoeksprogramma waarvoor hij van wetenschapsorganisatie NWO een subsidie van 740.000 euro krijgt, is daar een mooi voorbeeld van. Het gaat over zelfmanagement, op dit moment populair in de gezondheidszorg. Steeds meer patiënten moeten een deel van hun behandeling, zoals bloedwaardes meten, in eigen hand nemen. Op die manier ontlasten ze het zorgpersoneel en drukken ze minder op het zorgbudget.

Maar in de geestelijke gezondheidszorg is zelfmanagement zo eenvoudig niet. Want wie moet de touwtjes in handen nemen bij bijvoorbeeld een schizofreniepatiënt? Bij een lichamelijke ziekte kun je de patiënt aanspreken op zijn rationele bewustzijn, maar het probleem bij geesteszieken is dat dat niet gaat. ‘Bij hen is het rationele bewustzijn kennelijk niet in staat om aan de touwtjes te trekken, mede daarom zijn ze ook ziek. De manager en de ziekte zijn hier niet uit elkaar te halen,’ zegt Slors.

Familie
Hoe kun je onder die omstandigheden dan toch een bepaalde vorm van zelfmanagement ontwikkelen, vraagt Slors zich af. Het onderzoeksprogramma waarvan hij programmaleider is moet daar de komende jaren antwoord op geven. Twee promovendi en twee postdocs van uiteenlopende vakgebieden nemen het onderzoek op zich.

Zo gaat een literatuurwetenschapper aan de slag met biografieën van mensen met een problematisch zelfbeeld. Hoe kijkt iemand met schizofrenie naar zichzelf, of iemand met een angststoornis? Een filosoof buigt zich daarnaast over het idee van zelfmanagement in de geestelijke gezondheidszorg. Moet je hier wellicht een ‘zelf’ voor ogen houden dat minder rationeel is dan in het gangbare concept? Wellicht een ‘zelf’ dat ook meer is ingebed in een sociaal netwerk van familie en vrienden? En: hoe kun je dat dan vervolgens managen?
Een derde onderzoeker kijkt naar zelfbewustzijn en combineert daarbij filosofie en neurowetenschappen. Een collega met een medische achtergrond zal de opgedane kennis tenslotte toetsen bij de patiënten waar het allemaal om draait: mensen met psychische problemen.

Slors hoopt dat het onderzoek over een jaar of vier leidt tot een concreet stappenplan. ‘Liefst in de vorm van behandelprotocollen.’/ Martine Zuidweg