Eindexamenscholieren ervaren onnodig veel druk door de selectieprocedures van studies met een numerus fixus. Dat zeggen middelbareschooldocenten. Selectiemomenten landelijk op hetzelfde moment laten plaatsvinden zou al kunnen helpen. ‘Ze moeten nu door allerlei hoepels springen in een hele drukke schoolperiode.’

‘De universiteiten helpen onze zesdeklassers de vernieling in’, zo begint Paul Stolwijk zijn noodkreet op LinkedIn. De docent Nederlands op het Christelijk Gymnasium in Utrecht schrijft dat universiteiten ‘allerhande essays, verklaringen en examens als onderbouwing voor de inschrijving voor een studie’ vragen. Het verhaal krijgt bijval van collega’s die hetzelfde merken.

Aan de telefoon legt Stolwijk uit waar zijn ergernis vandaan komt. ‘Een van mijn leerlingen moest op zoek naar een contract van een maatschappelijke stage uit groep 4 voor haar portfolio om zich aan te melden voor een studie International Business. Het eindexamenjaar is al een druk en spannend jaar en nu komt daar die extra druk van buitenaf bij door de selectie-eisen.’

‘We moeten ons in allerlei bochten wringen’

Gisela Ewals-Bril, conrector onderwijs bij het Stedelijk Gymnasium in Nijmegen herkent het geschetste beeld. ‘We moeten ons in allerlei bochten wringen omdat scholieren de school uit moeten net op het moment dat er schoolexamens zijn. Dan moeten er proeftentamens op de universiteit worden gedaan. Dat zorgt ervoor dat wij een nieuw inhaalexamen moeten gaan maken en daarvoor weer surveillanten moeten regelen. Wij kunnen daar onmogelijk rekening mee houden in onze planning, omdat iedere universiteit andere eisen en andere data hanteert.’

Het gaat beide docenten niet om het nut van de selectie, benadrukken ze, al zijn er ook onderzoeken die vraagtekens zetten bij de resultaten van de selectie. Het gaat ze om het extra werk voor scholieren en leraren dat bij deze vorm van selectie komt kijken. Liefst zouden de docenten hebben dat de universiteiten gewoon op de aanbeveling van de schooldocenten afgaan. Stolwijk: ‘Op de middelbare school doen we niets anders dan selecteren.’.

Verplicht selecteren

Niet dat de Nijmeegse opleidingen een keus hebben, de decentrale selectie is sinds 2017 wettelijk verplicht voor numerus fixus-opleidingen. Onderwijsdirecteur bij geneeskunde, Marjolein van de Pol: ‘Wij voldoen aan onze wettelijke taak. We hebben heel bewust twee selectietoetsen waarvoor kandidaten niet hoeven te studeren. Het enige dat zij vooraf moeten doen is een huiswerkopdracht waarin zij uiteenzetten waarom zij voor geneeskunde kiezen. Die opdracht kost niet veel tijd.’

Andere Nijmeegse opleidingen met een numerus fixus zijn ook overtuigd van het nut van hun selectie. Zo wil de opleiding Artificial Intelligence de aankomende studenten in de selectie laten zien wat de studie behelst. Opleidingsdirecteur Johan Kwisthout: ‘We leggen de nadruk in Nijmegen op cognitie. Daarnaast komt er bij AI veel wiskunde kijken, soms hebben scholieren daar een verkeerde indruk van. Door onze matching assignment in de selectie zien de scholieren wat we van ze verwachten.’

Ook Rob Holland ziet als opleidingsdirecteur bij psychologie de meerwaarde van selectie. ‘We hebben het onderzocht en zien dat de selectie een voorspellende waarde heeft. Wie daar goed scoort, heeft een grotere kans het goed te doen in de bachelor.’ Holland geeft aan dat de opleiding de selectie niet wil verzwaren, maar altijd bezig te zijn met verbetering. De selectie dient dat doel, ze moet duidelijk maken of de studie bij iemand past.

Ongelijkheid

Dat streven is misschien nobel, zegt gymnasiumdocent Stolwijk, maar de huidige selectieprocedure vergroot op meerdere manieren de kansenongelijkheid. Zo laten sommige scholieren zich namelijk klaarstomen voor de geneeskundeselectie bij instituten als AthenaSchool of ProfAct. Kostenplaatje: 150 en 200 euro voor een dag. Paul Stolwijk: ‘Dan zijn het weer de welgestelden die meer kans maken.’ Het bestaan van de commerciële cursussen is ‘heel jammer’, vindt ook opleidingscoördinator Marjolein van de Pol van geneeskunde. ‘De kwaliteit is ook niet altijd even goed.’

‘Een gewogen loting zou behoorlijk wat druk van de ketel halen’

Een andere zorg van Stolwijk gaat over verschillen tussen jongens en meisjes. ‘Je ziet dat meisjes die vaak stabieler hun middelbare school doorlopen in de selectie meer kans maken dan jongens die later opbloeien.’ Wat hem betreft mag de gewogen loting weer terug. ‘Dat is zo gek nog niet en haalt behoorlijk wat druk van de ketel.’

Op de universiteit blijft er desondanks weinig animo voor aanpassing van de selectieprocedures. Terugkeren naar een gewogen loting heeft ook nadelen, zegt AI-coördinator Johan Kwisthout. ‘We hebben veel internationale instroom die een eerlijke kans moet krijgen.’ Volgens Kwisthout is de voorkennis van wiskunde en Engels lastig te vergelijken op basis van alleen cijfers, omdat deze per land en instituut kunnen verschillen. ‘Daarom is het fair om met een voorkennistoets iedereen gelijke kansen te geven om hoog in de ranking te eindigen.’

Ook een pragmatische oplossing, waarbij alle selectietoetsen op hetzelfde moment zijn, is niet uitvoerbaar, reageert woordvoerder Ruben Puylaert van de Universiteiten van Nederland (voorheen: VSNU). Scholieren die zich voor twee studies met een numerus fixus inschrijven komen dan in de knel. ‘Dan zouden we die studenten juist uitsluiten van deelname aan de selectie voor de tweede opleiding die ze overwegen.’