Studenten die seksueel experimenteren moeten beter communiceren met elkaar. Dat zeggen twee officieren van justitie die in Nijmegen en omgeving onderzoek doen naar seksuele misdrijven. ‘Zoenen in de kroeg hoeft niet te betekenen dat er ook toestemming is voor seks.’

Eén op de vijf meiden (20 procent) en één op de 25 jongens (4 procent) zegt weleens gedwongen te zijn tot ongewenste seksuele handelingen Dat blijkt uit een onderzoek over seks onder jongeren dat begin dit jaar werd gepresenteerd (zie kader onderaan het stuk). In 2017 lagen die cijfers lager: respectievelijk 12 en 2 procent.

Om slachtoffers van seksueel grensoverschrijdend gedrag beter te beschermen, is afgelopen zomer de wet aangepast. Sinds 1 juli ben je strafbaar als je seks hebt met iemand, terwijl je zou kunnen weten dat die ander dat helemaal niet wil. Voorheen was je pas strafbaar als er sprake was van dwang. ‘Nu moet je expliciet checken: hé, wil je wel?’, zeggen officieren van justitie Jantien Kolkman en Hanneke Venselaar, die in Nijmegen en omgeving onderzoek doen naar seksuele misdrijven.

Seks is prima zolang het vrijwillig, gelijkwaardig en met wederzijdse instemming gebeurt, benadrukken ze. ‘Op het moment dat iemand laveloos is, kan diegene haar of zijn wil niet meer bepalen. Dus dan moet je ervan uitgaan dat iemand níet wil.’

Risicogroep

Uit onderzoek blijkt dat 70 procent van de slachtoffers van een seksueel delict instinctief bevriest. Het slachtoffer kan zich dan niet verzetten, maar door de omstandigheden is vaak wel af te leiden dat die persoon helemaal geen seks wil.

‘Als iemand niet actief meedoet of stil blijft liggen, dan kan dat een signaal zijn dat iemand niet wil’, zegt Kolkman. ‘Wegdraaien, benen bij elkaar doen, wegduwen. Het kan zijn dat iemand wel begint met seksueel contact, maar dan bedenkt: “nee, ik wil toch niet”. Dan moet je vragen: “Wil je nog wel? Je doet niet mee”.’

‘Onder studenten wordt vaker onverwachts bij elkaar overnacht’

Het betekent dus meer communiceren. ‘Als je een vaste relatie hebt, kun je elkaar lezen’, zegt Venselaar. ‘Maar als je iemand niet kent en gedronken hebt, dan is het moeilijker in te schatten. Dan moet je zoiets vragen. Je uitspreken.’

Wat dat betreft vormen studenten een risicogroep, stelt ze. ‘Ze hebben de leeftijd dat ze seksueel experimenteren. Ze komen vaker in een situatie terecht dat er drank in het spel is, hebben vaker wisselende contacten. Er wordt vaker onverwachts bij elkaar overnacht.’

Seks onder invloed

Cijfers uit 2021 laten zien dat 11 procent van de ondervraagde vrouwelijke studenten in haar studententijd slachtoffer werd van verkrachting (zie kader onderaan artikel). ‘Als je met elkaar wilt feesten, dan moet je dat gewoon doen’, zegt Venselaar. ‘Maar als je met elkaar in bed belandt, moet je wel kijken of de ander wel echt seks wil. Zoenen in de kroeg hoeft niet te betekenen dat er ook toestemming is voor seks.’ Dat deze volgende stap voor sommigen vanzelfsprekend lijkt, wil niet zeggen dat het normaal is, benadrukt ze. ‘Je mag alsnog nee zeggen.’

De nieuwe wet schrijft niet voor dat je geen seks kunt hebben als je onder invloed bent, zegt Kolkman. ‘Maar je kunt je niet verschuilen achter het feit dat je gedronken hebt. De verantwoordelijkheid van ieder individu gaat verder. Je moet je er bewust van zijn dat er meer strafbaar is sinds 1 juli.’

Gezagsverhoudingen kunnen ongewenste seks in de hand werken. Wat vinden de zedenofficieren van relaties tussen ‘intropapa’s en –mama’s’ en ‘introkindjes’ tijdens de introductieperiode? Op zich is het verschil in gezagsverhoudingen niet zo groot, stellen ze.

‘Maar het gaat wel om nieuwe studenten, die er graag bij willen horen’, zegt Venselaar. ‘Het is goed om ze er bewust van te maken dat er wellicht iets van een gezagsverhouding speelt.’

Een relatie tussen een docent en een student onder de 18 jaar is altijd strafbaar. ‘Ook al zijn ze nog zo verliefd.’ Boven de 18 jaar mag een relatie wel, maar er is een risico wanneer de relatie niet gelijkwaardig is, benadrukken ze. Extra reden om te blijven checken dus.

Chatberichten

Komt het tot een aangifte, dan moet het slachtoffer wel duidelijk maken hoe zij of hij heeft laten aangegeven geen seks te willen. Het is niet zo dat iemand moet kunnen raden dat de ander niet wil, benadrukken de officieren.

En dan nog: het blijft vaak het woord van de een tegen het woord van de ander. Er is nog altijd meer nodig om tot een veroordeling te komen, bijvoorbeeld chatberichten die wijzen op onvrijwillige seks. Of een getuigenis van iemand die zag dat het slachtoffer later in paniek of tranen was. ‘Steunbewijs blijft nodig’, zegt Venselaar.

Daders ontkennen vaak, zien de officieren. ‘Verkrachter is een beladen woord’, zegt Venselaar. ‘Ze schrikken als iets een verkrachting wordt genoemd. Dan denken ze: hoezo ben ik een verkrachter? Ik zat toch niet in de bosjes?’

‘Er is een groep die zich afvraagt wat het probleem is als iemand zich niet heel hard verzet en niet heel hard krijst’, weet Kolkman.

‘Of dat ze zeggen: “waarom is ze niet weggerend?” Dan zien ze hun eigen overwicht niet’, vult Venselaar aan.

Het valt voor velen ook niet mee, aldus de officieren, om onder ogen te zien wat ze iemand anders hebben aangedaan. Uit onderzoek blijkt dat in 80 procent van de gevallen de dader een bekende is van het slachtoffer.

Melding maken

De zedenofficieren dringen studenten op het hart er altijd melding van te maken als ze te maken hebben (gehad) met seksueel geweld. ‘Zodat het in ieder geval bij de politie onder de aandacht is. Want wie weet zijn er meer meldingen tegen die persoon.’

‘Het moet niet zo zijn dat studenten bang worden’

Maar het hoeft niet altijd tot een aangifte te komen. ‘Soms kunnen mensen het niet aan. Dan kunnen we alsnog zeggen: we vinden het heel belangrijk deze zaak op te pakken. Maar in de basis wordt iemands keuze gerespecteerd’, zegt Kolkman.

‘Het moet niet zo zijn dat studenten bang worden’, zegt Venselaar ten slotte. Kolkman: ‘Zolang je ervoor zorgt dat je niets doet tegen iemands wil, heb je geen probleem.’ Tenzij het gaat om iemand onder de 16 jaar, voegt ze eraan toe.