Radboudumc-onderzoeker Thomas van den Heuvel ontwikkelde een smartphone-app om goedkoop zwangerschapsecho's te kunnen maken. Die bleek een succes in afgelegen gebieden in Ethiopië, Sierra Leone en Ghana. Vorige week kreeg de onderzoeker er een prijs voor van NWO.

Standaard meerdere echo’s tijdens de zwangerschap? In Nederland is het doodnormaal, maar voor veel vrouwen in Afrikaanse landen is het een luxe die ze niet hebben. Plattelandsklinieken hebben geen budget voor echoapparaten, laat staan dat er iemand rondloopt die weet hoe ze werken. Radboudumc-onderzoeker Thomas van den Heuvel bedacht daar iets op: de Babychecker.

Met deze smartphone-applicatie kunnen verloskundigen heel eenvoudig een echo maken en de resultaten direct op hun telefoonschermpje zien. Het doel is onnodig overlijden van zwangeren te voorkomen door complicaties op tijd te ontdekken. Van den Heuvel kreeg er vorige week de Stairway to Impact Award voor, een prijs die NWO uitreikt voor onderzoek met grote maatschappelijke impact.

Twee uur training

Zo’n 94 procent van de wereldwijde moedersterfte vindt plaats in arme landen, volgens cijfers van de Wereldgezondheidsorganisatie. ‘Het is niet zo dat je dat met de Babychecker allemaal kunt oplossen, maar een deel kan hiermee wel op tijd naar het ziekenhuis’, vertelt Van den Heuvel. Via kunstmatige intelligentie geeft de app informatie over de zwangerschapsduur en over zaken die het risico op complicaties bij de geboorte vergroten, zoals tweelingen of een stuitligging. Sinds kort is ook placentalokalisatie mogelijk. Heel belangrijk om te weten, want als de placenta de baarmoedermond blokkeert, kunnen levensbedreigende bloedingen optreden tijden de bevalling.

Aan het scanapparaat dat de informatie aan de telefoon doorgeeft, hangt een prijskaartje van 3000 euro. Nog steeds een smak geld voor een arme plattelandskliniek, maar bereikbaarder dan standaard echoapparaat; die kosten tussen de 30.000 en 100.000 euro. Daarnaast heb je geen uitgebreide opleiding nodig om ermee te kunnen werken. ‘Je kunt een verloskundige in twee uur trainen in gebruik van de Babychecker, het gaat er vooral om hoe je het scanapparaat aansluit op de telefoon en hoe de app werkt.’

‘Je kunt een verloskundige in twee uur trainen’

Van den Heuvel, tegenwoordig postdoc, startte het project als promotieonderzoek. Hij reisde destijds naar Ethiopië om zijn software samen met verloskundigen in de praktijk te testen, toen nog via een laptop. Later kon hij vanwege de coronacrisis niet terug, maar zette hij de experimenten voort via collega’s die als tropenarts in Sierra Leone en Ghana werkten.

Uit de studies bleek dat de app stuitliggingen en de zwangerschapsduur in het tweede en derde trimester betrouwbaar bepaalde. ‘Van het eerste trimester hebben we geen data, omdat vrouwen in die landen zo vroeg nog niet naar het ziekenhuis gaan.’ Daarnaast pikte de Babychecker 66 procent van de tweelingzwangerschappen eruit: alleen als de tweeling met de hoofden dezelfde kant op lag, ging het mis. Maar, voegt Van den Heuvel eraan toe, de Babychecker detecteerde sowieso nooit ten onrechte een tweeling.

In de toekomst moet de software nog meer leren herkennen, zoals schouderligging en hartslag. Maar je moet niet álles willen meten, vindt Van den Heuvel. ‘Je moet je altijd afvragen: kun je het daar ook behandelen? Zo niet, dan levert de kennis slechts stress op.’

Heupafwijkingen

Van den Heuvel werkte voor de ontwikkeling van de Babychecker samen met Delft Imaging, daar gaan ze nu verder met uitzetten van het product in de praktijk. Want het is zeker niet zo dat dit morgen in alle ontwikkelingslanden in de plattelandsklinieken staat. ‘Je moet per land bekijken hoe je dat bekostigt en de logistiek regelt, bijvoorbeeld in samenwerking met NGO’s.’

Met de Stairway to Impact-Award won Van den Heuvel 50.000 euro, wat goed van pas komt in zijn huidige onderzoek naar manieren om dezelfde echo-AI te gebruiken in Nederland. Hij kijkt onder andere naar heupdysplasie, een afwijking aan de heupen die bij baby’s voorkomt. Bij verdenking hierop stuurt een jeugdarts het kindje door naar het ziekenhuis voor een echo, waar het vaak loos alarm blijkt. Het zou ideaal zijn als jeugdartsen zelf direct konden controleren op de aandoening. ‘Nu is dat niet mogelijk, omdat echo’s leren maken veel trainingstijd kost.’ Met AI zou dat zomaar eens wél kunnen werken.