Wie langer aan de universiteit doceert, ziet de kloof vanzelf groeien. Voor je het weet, ben je twee keer zo oud als je studenten, of had je hun oma kunnen zijn. Drie docenten over hoe je de aandacht van de jonkies vasthoudt.

Docent Lucienne van der Geld had vorig jaar een nieuwe verslaving: Pokémons vangen. Ze maakte zich het populaire spelletje eigen omdat ze graag bij de belevingswereld van studenten aansluit. Dat helpt nu eenmaal als je ze iets wilt bijbrengen, zegt ze. ‘Ik geef hoorcollege erfrecht om kwart voor negen ’s ochtends. Welke student zit op dat tijdstip te wachten op zo’n abstracte ver-van-mijn-bedshow? Vaak zijn ze zo jong dat hun opa’s en oma’s nog niet eens zijn overleden.’ De droge stof wordt leuker als je de vraag stelt wie je Pokémon-account erft in het trieste geval dat je zou komen te overlijden. Want als het in de gamewereld mogelijk is je account te verhandelen (soms voor veel geld), moet het ook mogelijk zijn dat iemand die waarde erft. Van der Geld gebruikt Pokémon Go ook in haar onderwijs van de andere vakken van notarieel recht Daar stelt ze vragen als: mag je iemands tuin in lopen om een Pokémon te vangen?

‘Het achtuurjournaal is mijn referentiekader, maar studenten hebben een heel andere referentiekader’

Studenten in haar collegezaal worden steeds jonger. Of nee, wacht, misschien wordt zij ouder (haar leeftijd houdt ze liever voor zich). Hoe dan ook: je moet er wat voor doen om hun aandacht vast te houden, is de ervaring van Van der Geld. Een andere ‘truc’ die ze toepast, is het aanhalen van celebrities. ‘Angelina Jolie en Brad Pitt komen weer bij elkaar, nadat ze gescheiden waren. Dat is juridisch gezien heel interessant.’ Nu moet ze toegeven dat het eigenlijk geen truc is om te werken met zulke voorbeelden: de universitair docent leest nu eenmaal graag showbizznieuws. ‘Ik ben behoorlijk goed op de hoogte.’

Actualiteit

Marianne Starren, docent bij letteren, hanteert een andere strategie om de aandacht van studenten vast te houden. Zij kruipt in haar rol van professional en gaat heel ouderwets met een boek in haar hand voor de collegezaal staan. ‘Mijn ervaring is dat studenten dat nu eenmaal van je verwachten. Op die manier krijg je respect.’ Ze heeft het wel gedaan hoor, de stof laten aansluiten op de actualiteit. Maar dan bleek dat haar actualiteit een andere was dan die van de studenten. Zo nam ze eens de zaak van VVD-voorzitter en crematoriumbaas Henry Keizer als voorbeeld om een verhaal over overheidscommunicatie te duiden. Staken een stuk of vijf studenten bij het tentamen hun vinger op: wie was Henry Keizer? ‘Het achtuurjournaal is míjn referentiekader, maar studenten hebben een heel ander referentiekader.’ Toen er ook nog een kritische opmerking volgde in de evaluaties over hoe een docent het in haar hoofd haalde een vraag te stellen over de actualiteit, besloot ze daar in de toekomst terughoudend mee te zijn.

Ze is eveneens voorzichtig met het infiltreren in de belevingswereld van studenten. Het kan geforceerd overkomen of je slaat de plank net mis. Maak je een grapje over presentator Tim Hofman, zal je zien dat die alweer passé is. ‘Je moet niet proberen erbij te horen.’ Zelf is ze bijna vijftig en moeder van een aantal kinderen en stiefkinderen die aan de universiteit studeren. Ze weet dus wel ongeveer waar mensen van die leeftijd zich mee bezighouden. Maar ook weer niet, want alle studenten zijn anders, zegt ze. Heel af en toe gebruikt ze haar kinderen om te testen of voorbeelden die ze in haar onderwijs gebruikt, al dan niet aanslaan. Of ze bespreekt de rol van een docent met hen. Ook haar kinderen zeggen: wees gewoon docent en gedraag je daarnaar. ‘Ben je enthousiast over je vakgebied, dan komt dat heus over.’

Werk je in kleinere groepjes met studenten, dan is het een ander verhaal. Starren neemt vierdejaarsstudenten elk jaar in haar eigen auto mee naar Münster voor een uitwisselingsproject met de universiteit aldaar. Niets leukers dan dat, en natuurlijk kom je dan dichterbij. De studenten moeten als onderdeel van het project met elkaar communiceren in Messenger, iets wat ze van nature ook doen. ‘In zo’n kleine setting laat ik ook veel meer van mezelf zien.’

‘Studenten zijn minder volwassen, wat speelser’

Titti Mariani, hoogleraar Moleculaire plantenfysiologie, heeft met haar 64 jaar inmiddels een leeftijd bereikt waarop ze de oma van eerstejaarsstudenten zou kunnen zijn. Maar ze heeft niet het idee dat de afstand tot studenten groter is geworden in de 24 jaar dat ze aan de universiteit werkt. ‘De manier waarop ik college geef, is ook niet veranderd. Ik gebruik een powerpoint en that’s it. Ik weet dat er collega’s zijn die hun studenten in de collegezaal bijvoorbeeld laten stemmen met hun mobiele telefoon, maar daar begin ik niet aan.’

Middelbare school

Toch krijgt ze prima beoordelingen van studenten, vertelt ze. Wat Mariani wel onlangs heeft ingevoerd, is dat ze attributen meeneemt naar hoorcolleges. Bijvoorbeeld een appel en een schilmesje. ‘Ik snijd de appel in delen om te laten zien hoe celdeling in een plantembryo werkt.’ Ze heeft ook opblaasbandjes voor kinderen om uit te leggen hoe huidmondjes (openingen in een blad) open en dicht gaan. Mariani probeert de processen die ze moet uitleggen zo beeldend mogelijk over te brengen. Nog een voorbeeld: om het verschil in celdeling bij dieren en planten te duiden, zegt ze dat die deling bij dieren te vergelijken is met pizzadeeg dat je kunt kneden. Bij planten gaat dat niet vanwege de celwanden.

Zijn de studenten veranderd de afgelopen jaren? Ja, denkt ze. ‘Ze zijn wat minder volwassen, wat speelser.’ Maar dat kan er ook aan liggen dat Mariani op dit moment veel hoorcolleges geeft aan studenten die net van de middelbare school komen. ‘En’, zegt ze, ‘voor de stof die ik moet overbrengen, had ik vroeger twee keer zo veel tijd. Het moet nu echt in een heel hoog tempo. Ik móet dus wel manieren bedenken om snel tot de essentie te komen.’

[kader-xl]

Of je speelt piano

Roel Schutgens (38) staat bekend als de pianospelende rechtenhoogleraar. Hij haalde in 2015 zelfs het tv-programma Goedemorgen Nederland, toen hij aan het eind van een college sinterklaasliedjes zong met zijn studenten. De eerste keer dat hij rond 5 december de faculteitspiano de collegezaal in reed, was hij benieuwd of hij hen zo ver zou krijgen dat ze gingen meezingen. ‘Of dat ze zouden denken: laat die ouwe het maar lekker zelf doen.’ Maar de ‘ouwe’ had succes, drie liedjes werden uit volle borst meegezongen. Nee, zegt Schutgens, muziek maken is geen doordachte tactiek om binnen te komen bij studenten. ‘Ik doe dit de laatste vijf minuten van een heel degelijk hoorcollege.’ Het is eigenlijk een eerbetoon aan zijn promotor, de vorig jaar overleden Tijn Kortmann, die met Sinterklaas een college gaf op rijm. Een bewuste strategie om studenten te vleien, heeft Schutgens niet. ‘Ik ben wat formeler dan de gemiddelde docent. Draag een pak, zeg altijd meneer of mevrouw tegen studenten, heb een hekel aan voetbal en aan popmuziek. Ik vind vooral mijn vak heel leuk en houd van college geven.’

In 2013 sleepte hij daarmee de titel beste hoorcollegedocent binnen. De kloof tussen hem en de studenten wordt wel steeds groter, vindt hij. ‘Inmiddels scheel ik twintig jaar met mijn eerstejaars. Maar het gekke is dat het niet zo voelt en dat je dat zelf in de spiegel niet echt ziet. Pas als je naar je eerstejaars kijkt, zie je het verschil.’ Het komt misschien ook doordat de nieuwe lichting opgroeit in een heel andere tijd. Toen hijzelf studeerde, was er geen internet en stonden de Twin Towers nog fier overeind. ‘Noem het een naïeve tijd. De wereld van nu is instabieler en de maatschappelijke tegenstellingen zijn zowel binnen Nederland als mondiaal groter geworden. Ik merk dat de studenten die ik nu in de collegezaal heb, conservatiever zijn. Netter ook. Bij een propedeuse-uitreiking zijn ze inmiddels chiquer gekleed dan hun ouders.’

[/kader-xl]

Dit verhaal verscheen eerder in Vox #2, die je hier online leest.