Voormalig masterstudent Lily van den Broek deed voor haar scriptie onderzoek naar Colombiaanse gezinnen die te maken krijgen met oorlogsgeweld. De verhalen die ze tegenkwam tijdens haar onderzoek verwerkte ze in een roman. ‘Soms moest ik gewoon even stoppen met schrijven.’

Let op: dit artikel bevat passages over seksueel geweld.

In de meest indringende passage in het boek Balas Perdidas van voormalig masterstudent Lily van den Broek wordt de Colombiaanse Martina met andere meisjes uit haar dorp opgetrommeld door paramilitaire troepen en gedwongen om te kijken naar de lijken van een aantal verkrachte meisjes. Als laatste ziet Martina het levenloze lichaam van haar zus.

“They told us to go home and warn our families: this was what would happen to us, to our sisters and our mothers, if we didn’t leave right then. The men… they just laughed. ‘Don’t worry, little girl’, they said. ‘She was a whore, she deserved to die.’ I screamed that she wasn’t a whore. I screamed that they were the ones who deserved to die. I didn’t think. I couldn’t think.”

Echt gebeurd

Balas Perdidas, het boek van voormalig masterstudent Lily van den Broek, gaat over een Colombiaanse familie die op de vlucht slaat voor het oorlogsgeweld in het land. Hoewel het boek een roman – en dus fictie – is, is het bovenstaande wel degelijk echt gebeurd. Balas Perdidas, Spaans voor verdwaalde kogels, is gebaseerd op de vele persoonlijke verhalen die de 26-jarige student tegenkwam tijdens haar onderzoek naar ontheemde gezinnen in het Zuid-Amerikaanse land.

‘Ik kan de passage zelf niet meer lezen’, zegt Van den Broek. Ze zet haar kop koffie voor zich neer op tafel en zucht diep. ‘Mijn vingers beginnen weer te trillen.’

Waar veel studenten het liefst zo snel mogelijk van hun scriptie af willen zijn, koos Van den Broek er bij haar master Conflicts, Territories and Identities voor het compleet anders te doen. De student reisde twee jaar geleden naar het Zuid-Amerikaanse land om onderzoek te doen en Engelse les te geven op een school. In haar vrije dagen sprak ze Colombianen die gevlucht waren voor het oorlogsgeweld.

‘Welke kant je ook koos in het conflict, je werd uiteindelijk slachtoffer’

In Colombia hebben jarenlang gewapende conflicten gewoed. Guerrillastrijders van de FARC streden volop met de overheid en andere paramilitaire groeperingen. Sinds de vredesakkoorden van 2016 is de hevigheid van de strijd afgenomen, maar zijn nog steeds miljoenen mensen ontheemd.

Aan alle kanten van het conflict werden bestaande oorlogswetten overtreden; mensenrechten werden niet gewaarborgd. ‘Voor de gewone burger was het niet te doen. Welke kant je ook koos, je werd uiteindelijk slachtoffer. Volledig neutraal blijven was de enige optie’, legt Van den Broek uit. ‘En zelfs dan kon je gezien worden als een verrader.’

‘Helaas ging Colombia al vrij snel in een totale lockdown door corona’, vertelt Van den Broek. ‘Ik heb een van de laatste vluchten het land uit weten te pakken, maar daardoor moest ik veel interviews vanuit Nederland doen. Dat ging dan via Skype, of met spraakberichten op Whatsapp.’

Vreselijke verhalen

Van den Broek heeft altijd een voorliefde gehad voor Spaanse taal en Spaanse culturen. ‘En ik ben vanuit mezelf erg activistisch ingesteld. Toen ik de vreselijke verhalen hoorde over het oorlogsgeweld in Colombia wist ik meteen dat ik daar meer mee wilde doen. Ik wilde graag dat hun verhaal ook in Nederland bekend zou zijn, maar een scriptie verdwijnt op een hoop met andere wetenschappelijke literatuur. Vandaar dat ik er voor heb gekozen om een boek te schrijven.’

De roman verschilt wel iets van haar daadwerkelijke scriptie. Zo ontbreken de wetenschappelijke kaders en methodische verantwoording in het uiteindelijke boek. Wél staan er voetnoten naar wetenschappelijke verwijzingen in.

‘De tranen stonden me soms in de ogen bij het schrijven’

Het schrijven van het boek was niet altijd makkelijk. ‘De tranen stonden me soms in de ogen. De verhalen die mensen vertelden raakten mij echt. Mensen van wie familie is ontvoerd, verkracht of vermoord. De angst, de onzekerheid.’ Ze laat een stilte vallen en schudt haar hoofd. ‘Het is echt ongekend wat sommige mensen daar hebben meegemaakt.’

Hoewel het boek goed en wel is afgerond, blijft Van den Broek nog steeds veel bezig met Colombia. ‘Ik wil het liefst dat het onrecht dat de mensen daar wordt aangedaan stopt. Maar het blijft ontzettend lastig, want ik kan zelf weinig doen, zeker als ik zo ver weg zit. Er is een vrouw met wie ik veel sprak over haar situatie, maar sinds enkele weken blijft het stil. Ik kan geen contact meer krijgen. Ik hoop dat het goed met haar gaat, maar ik vrees het ergste…’