Duurzaamheid kan een nog veel prominentere plek krijgen in het onderwijs op de universiteit. Dat concludeert Edwin van Meerkerk na tientallen gesprekken met docenten en studenten. Daarom ontwikkelde de hoogleraar samen met collega’s een toolkit met onderwijsmateriaal.

De afgelopen anderhalf jaar heeft Edwin van Meerkerk alle uithoeken van de Nijmeegse campus gezien. Bij alle 38 bacheloropleidingen van de universiteit ging hij twee keer langs voor een interview met een docent en een student. Onderwerp van gesprek: duurzaamheid in het onderwijs. Hoe wordt daar al aandacht aan besteed binnen de opleiding?

Sinds Van Meerkerk twee jaar geleden zijn hand wist te leggen op een Comeniusbeurs, verdiept de hoogleraar Cultuureducatie zich – samen met Elize de Mul en Britt Broekhaus – in duurzaamheid binnen alle Nijmeegse curricula. De Radboud Universiteit heeft zichzelf als doel gesteld om alle studenten in aanraking te laten komen met duurzaamheidsvraagstukken. Van Meerkerk moet dat doel in de praktijk helpen omzetten.

De universiteit hanteert daarbij een breed begrip van duurzaamheid. Het gaat niet alleen om klimaat en milieu, maar ook over gelijkheid, armoede en andere vraagstukken die terugkomen in de duurzame ontwikkelingsdoelen van de VN.

‘Hoe studenten het curriculum ervaren, was voor docenten vaak een eyeopener’

Het is belangrijk om die doelen in samenhang te zien met elkaar, legt Van Meerkerk uit, want die beïnvloeden elkaar. Een simpel voorbeeld: het bouwen van een steenkoolcentrale. ‘Dat is misschien goed voor de werkgelegenheid, maar slecht voor de natuur.’

Eyeopener

Bij sommige opleidingen werden Van Meerkerk en zijn collega-onderzoekers met open armen ontvangen. Op andere plekken stuitten zij op gereserveerdheid. ‘Hier hebben we al een visie op duurzaamheid’, kregen ze dan te horen. Maar door in gesprek te gaan bleek er altijd wel ruimte voor verbreding of verdieping van de vraagstukken rondom duurzaamheid, stelt Van Meerkerk. De komende maanden gaat hij langs de onderwijsdirecteuren om die verbeterpunten terug te geven.

Van Meerkerk wilde studenten betrekken bij zijn ronde over de campus – vandaar de opzet van interviews met één docent en één student. Studenten werden in het verleden vaak vergeten als het ging om onderwijsinnovatie. ‘Terwijl juist zij heel goed kunnen beschrijven hoe het curriculum wordt ervaren. Dat was voor de docent vaak ook een eyeopener.’

Zaadje planten

Het doel van de interviews was niet alleen het ophalen van informatie. Van Meerkerk wilde ook een zaadje planten. ‘Op welke manier heeft een vakgebied impact op maatschappelijke vraagstukken? Dat kan op veel plekken zichtbaarder gemaakt worden.’ Daarnaast hoopt hij dat docenten en studenten met elkaar in gesprek gaan over verwachtingen van het onderwijs.

Zo heeft de universiteit zichzelf als doel gesteld meer te doen aan persoonlijke en professionele ontwikkeling (PPO) van studenten. Daar kan het duurzaamheidsonderwijs perfect op in spelen, stelt Van Meerkerk. Bijvoorbeeld door niet te focussen op het stampen van nog meer kennis, maar door competenties als samenwerken en reflecteren centraal te stellen.

‘Wat nu als we per cursus studenten één paper minder laten schrijven?’

Nóg een verplicht hoorcollege of essay draagt daar niet aan bij – ook andere vormen van onderwijs moeten daarvoor een kans krijgen. Praktisch probleem is dat zowel studenten als docenten klagen over de grote werk- en toetsdruk. Van Meerkerk: ‘Maar wat nu als we per cursus studenten één paper minder laten schrijven en die tijd gebruiken voor een andere werkvorm? Op die manier zouden studenten meer op andere manieren bezig kunnen zijn.’

Toolkit

Om docenten daarbij een duwtje in de rug te geven, publiceert Van Meerkerk deze week een toolkit met presentaties, formats voor workshops en lesmateriaal over duurzaamheid. Een voorbeeld: gesprekskaarten over de duurzame ontwikkelingsdoelen, die studenten helpen reflecteren op hun toekomstige bijdrage aan het oplossen van complexe problemen.

Docenten zitten wel te wachten op dat soort handvatten, merkt Van Meerkerk. Die willen iets met het thema duurzaamheid in hun onderwijs. ‘Ze hoeven hun studenten niet aan te sporen om de A12 te blokkeren om iets bij te dragen. In plaats daarvan kunnen ze uitleggen dat hun onderwijs verband houdt met de problemen waarover ze in de krant lezen. Zo kunnen ze ook een verschil maken.’