Studenten informatica van de Radboud Universiteit ontwikkelen op verzoek van en in samenwerking met onderzoeksjournalisten van de VPRO een slimme zoekmachine waarmee WikiLeaksdocumenten beter doorzocht kunnen worden.

Bart Jacobs, hoogleraar Computerbeveiliging aan de Radboud Universiteit, geeft leiding aan de vijf studenten die momenteel werken aan de Argos Data Indexer, genoemd naar het onderzoeksradioprogramma dat al eerder uitzendingen wijdde aan de WikiLeaksdocumenten over Irak, Afghanistan en de Amerikaanse diplomatieke ambtsberichten die vorig jaar naar buiten kwamen. Op 19 november wordt de Argos Data Indexer gepresenteerd op de jaarlijkse conferentie van de Vereniging van Onderzoeksjournalisten (VVOJ).

Dedicated zoekmachine
De WikiLeaksdocumenten zijn dus al eerder doorzocht – wat kan een nieuwe zoekmachine daar meer uit krijgen? Jacobs geeft een voorbeeld: ‘Een van de journalisten van Argos kwam in de WikiLeaksdocumenten iets tegen over een niet-gerapporteerd incident waar Nederlanders bij betrokken waren. Dat stond niet zo letterlijk in de documenten: de journalist herkende de informatie alleen maar omdat hij wist welk type geweren er door Nederland in Afghanistan gebruikt zijn. Het ging dus om heel specifieke informatie die indirect naar Nederland verwijst.’

Ruimtelijk
De Argos Data Indexer kan straks met (combinaties van) zulke specifieke termen de meer dan 700.000 WikiLeaksdocumenten doorzoeken.  ‘Dat is de grootste verdienste: het is een zogenaamde dedicated oftewel specifiek op deze documenten toegespitste zoekmachine.’ Een ander pluspunt van de Indexer is de presentatie. ‘Denk bijvoorbeeld aan de combinatie van geografische coördinaten die gekoppeld worden aan google maps. De studenten maken een visuele interface waarin documenten op een kaart geprikt staan. Daarop kun je dan inzoomen, zowel in de ruimte als in de tijd.’

Niets illegaals
Niet iedereen is even blij met de onthullingen die WikiLeaks heeft opgeleverd – zeker de Amerikaanse overheid staat er niet bij te juichen. Maar de vraag of studenten niet iets illegaals doen door mee te werken aan de ontsluiting van deze documenten, beantwoordt Jacobs met een resoluut. ‘Nee natuurlijk niet. Het gaat om openbare informatie. Die mag je doorzoeken en ook goed doorzoeken. Hoe journalisten vervolgens met de verkregen informatie omgaan, dat is hun professionele verantwoordelijkheid.’
Niettemin heeft hij met studenten wel afgesproken dat zij bij mogelijk gevoelige informatie over personen met de VPRO en hem overleggen wat daarmee moet gebeuren. ‘Maar eerlijk gezegd zitten de studenten zelf niet echt te zoeken in de documenten. Zij zijn vooral aan het programmeren.’ / Anja van Kessel