De meeste Nijmeegse studenten zijn fors minder gaan drinken tijdens de coronacrisis. Ook grijpen ze minder vaak naar de drugs, blijkt uit onderzoek van Vox. Goed nieuws, zou je zeggen. Maar er is ook een kleine groep die, onder meer door eenzaamheid en stress, méér is gaan drinken. ‘Die moeten we in de gaten houden’, waarschuwt verslavingsonderzoeker Jacqueline Vink.

De hele dag online colleges volgen, weinig vrienden ontmoeten, binnen blijven. Studenten hebben vergeleken met vorig jaar een saai leven. Verhalen over eenzaamheid en depressie komen steeds vaker naar de oppervlakte. Je zou kunnen veronderstellen dat studenten daarom eerder dan voorheen naar een biertje of cannabis grijpen om het gemoed een beetje te verlichten. Maar is dat ook zo?

Om uit te zoeken wat de invloed is van de coronacrisis op het alcohol- en drugsgebruik van studenten aan de Radboud Universiteit benaderde Vox tijdens de huidige lockdown 3.000 studenten met een online vragenlijst. 670 van hen reageerden en gaven een inkijkje in hun middelengebruik van vóór en tijdens de crisis.

Flink teruggeschroefd

Daaruit blijkt dat studenten tijdens de coronacrisis hun alcoholgebruik gemiddeld flink hebben teruggeschroefd. Mannelijke studenten gingen terug van gemiddeld tien glazen alcohol per week vóór corona, naar 5,6 glazen tijdens de huidige lockdown. Vrouwen tikken er nu nog maar ruim drie achterover, tegen bijna zes voorheen.

Die afname verrast Jacqueline Vink niet. Zij is hoogleraar Orthopedagogiek en gespecialiseerd in middelengebruik en verslaving. ‘Het laat zien dat drinken voor studenten vooral een sociale activiteit is’, zegt ze. Dat geven studenten in de enquête zelf ook aan: ze dronken voorheen vooral tijdens het uitgaan, in restaurants, op festivals, en thuis met vrienden of familie.

Alarmbellen

Zo brengt de coronacrisis toch nog iets goeds, zou je kunnen zeggen. Maar dat studenten door de band genomen minder drinken is niet het hele verhaal. Een op de zes studenten – met name mannen – drinkt juist méér tijdens de lockdown. Meer dan de helft van die groep zegt onder meer naar de drank te grijpen uit verveling. Maar ook eenzaamheid en het omgaan met de coronamaatregelen speelt bij ruim een kwart een rol.

Over deze subgroep maakt Vink zich meer zorgen dan over de sociale drinkers. Zeker omdat bijna de helft van deze groep zegt soms in hun eentje te drinken, tegen 16 procent van de overige respondenten. ‘Dan gaan er bij mij wel alarmbellen af’, zegt de hoogleraar. ‘Veel van deze studenten lijken te drinken om met hun problemen om te gaan. Zij lopen daardoor risico om probleemdrinkers te worden.’ De studenten die tijdens de coronacrisis meer zijn gaan drinken maken zich dan ook vaker zorgen over de gezondheidseffecten van hun alcoholgebruik. Dat is bij bijna een op de vijf van hen het geval, ten opzichte van een op de 22 bij de overige respondenten.

Enerzijds is het aan hulpverleners om deze groep in het oog te houden, anderzijds is er volgens Vink ook een rol weggelegd voor wetenschappers. ‘We moeten de impact van de coronacrisis op deze groep verder in kaart brengen. Niet alleen op korte, maar zeker ook op lange termijn.’ Vink start samen met collega’s komend najaar een studie naar studentenwelzijn waarbij studenten drie jaar lang gevolgd worden. ‘We richten ons op studiestress, succes in de studie maar ook op leefstijl en middelengebruik.’

Pilletje slikken

In het studentenleven nemen ook drugs – naast alcohol – een grote rol in. Zes op de tien studenten zeggen weleens drugs te hebben gebruikt (inclusief cannabis en andere legale drugs). De frequentie waarmee zij een jointje draaien of een pilletje slikken is overigens wel stukken lager dan dat ze een fles bier of wijn openmaken. Ruim driekwart van de gebruikers deed (en doet) dit minder dan een keer per maand.

Het effect van de coronacrisis op dit gebruik is minder sterk dan bij alcohol, blijkt uit de resultaten van het Vox-onderzoek. Twee op de vijf drugsgebruikers is minder gaan gebruiken sinds het begin van de coronamaatregelen in maart vorig jaar. Een zesde is helemaal gestopt met wiet, xtc en andere drugs, naar eigen zeggen bij een gebrek aan feesten, festivals en sociale activiteiten.

Maar ook hier is weer een – flinke – subgroep te onderscheiden die tijdens de coronacrisis meer is gaan gebruiken. Dat geldt voor ruim een kwart van de studenten die weleens drugs heeft gebruikt. De groep dagelijkse gebruikers verdubbelde zelfs, van 2,2 naar 4,3 procent.

Partydrugs

Zowel vóór als tijdens corona is wiet de populairste drug – 80 procent van de drugsgebruikers steekt weleens een jointje op. Voor xtc is dit percentage 50 procent, terwijl een op de vijf drugsgebruikers weleens cocaïne, lachgas, ketamine of truffels nam. Zo’n een op de tien studenten neemt designerdrugs als 3-MMC en 4-MMC (ook wel ‘miauw miauw’ genoemd).

Sinds corona is er weinig verschoven in de populariteit van de verschillende middelen. Sterke afnames waren er alleen bij lachgas (een halvering naar 12 procent), en xtc (van 50 naar 41). ‘Waarschijnlijk komt dit door de coronamaatregelen’, zegt Vink. Lachgas en xtc zijn immers echte partydrugs. ‘In die zin is het opvallend dat die drugs nog zo veel gebruikt worden. Er zijn immers nauwelijks nog feesten. Hooguit alleen in de zomer, toen de maatregelen wat losser waren.’

Heel erg problematisch vindt Vink het drugsgebruik van de studenten door de bank genomen niet. ‘Als je als student, zeg, eens per jaar iets gebruikt tijdens een vakantie of vrije periode, hoeft dat niet erg te zijn, alhoewel ik dat zeker niet aan zou willen moedigen. Als die frequentie wekelijks wordt, is het een ander verhaal.’ Vaak hangt dat samen met mentale klachten of slechtere studieprestaties.

De studenten die tenminste wekelijks gebruiken (13,2 procent van alle gebruikers) zijn voornamelijk cannabis rokende mannen. Drie op de vijf van deze frequente gebruikers (man en vrouw) stak voor de coronacrisis elke week een joint op. Van de respondenten die nu elke dag gebruiken, deed maar een derde dit al net zo vaak vóór corona. Als redenen voor hun gebruik noemen ze hoofdzakelijk verveling (60 procent), eenzaamheid (36 procent) en een manier om de maatregelen mentaal beter aan te kunnen (42 procent).

Erfelijke factoren

Net als bij alcohol vindt Vink dat vooral de groep frequente drugsgebruikers aandacht behoeft. Hun drugsgebruik kan invloed hebben op het dagelijks functioneren, en op de lange termijn ligt een verslaving op de loer. De vraag wanneer studenten zich daar zorgen over moeten maken, is niet eenduidig te beantwoorden, legt Vink uit. ‘Voor alcohol zijn er allerlei richtlijnen voor verantwoord gebruik, maar als je die gaat toepassen op studenten zijn er wel heel veel probleemdrinkers. Terwijl de meeste studenten na hun afstuderen zonder moeite terugvallen in een leefpatroon zonder overmatig alcoholgebruik.’

Het moment dat je je als student achter de oren moet krabben is als je ’s ochtends weleens je kater wegdrinkt of als je gebruik impact heeft op het dagelijks leven. Vink: ‘En vraag jezelf af: zou ik een paar maanden zonder kunnen, als het echt moet?’

‘Vraag jezelf af: zou ik een paar maanden zonder kunnen, als het echt moet?’

Volgens de hoogleraar valt niet goed te voorspellen voor wie drank- of drugsgebruik tijdens de studententijd op latere leeftijd een probleem gaat vormen. Wel is uit onderzoek bekend dat het eerste biertje of jointje dat iemand neemt vooral wordt bepaald door sociale factoren. Of mensen daarna blijven gebruiken, of zelfs verslaafd raken, heeft weer meer met erfelijke factoren te maken. ‘Het kan zijn dat twee mensen in precies dezelfde omstandigheden daar verschillend uitkomen: de een raakt verslaafd en de ander niet. Dat wordt mede bepaald door de genen.’

Maar die omstandigheden zijn natuurlijk nooit gelijk. De ene persoon krijgt te maken met een ziek familielid, de ander met een ontslag. Vink: ‘Dat soort factoren kunnen allemaal een trigger zijn om overmatig te gaan drinken of drugs te gebruiken.’ Gebeurtenissen tijdens de studententijd kunnen ook zo’n factor zijn. ‘Maar de vraag is welke factoren een rol spelen en hoe vaak het vóórkomt dat dit ook nog impact heeft na de studententijd. Daar gaan mijn collega’s en ik de komende jaren onderzoek naar doen.’

Zorgelijk

Rector Han van Krieken zegt in een reactie op de enquêteresultaten dat hij het zorgelijk vindt dat een deel van de studenten meer drugs is gaan gebruiken in de coronacrisis. ‘Welke negatieve gevolgen heeft dat gebruik op het persoonlijke leven van de studenten en wat betekent het voor hun studie en vorming?’ Ook vraagt hij zich af of het drugsgebruik van deze groep weer vermindert als corona voorbij is. ‘Het gaat immers om verslavende middelen.’

De rector raadt studenten aan contact op te nemen met de studieadviseur, studentendecaan of studentenpsycholoog als ze zich zorgen maken over hun drank- of drugsgebruik. ‘Zij kunnen helpen om de juiste zorg te bieden.’ Studenten kunnen ook terecht bij Gezonde Boel voor laagdrempelige e-health, of het preventieve gratis aanbod van IrisZorg dat de universiteit aanbiedt.