De tentamens komen eraan. Hoe pak je het studeren aan? Vox-medewerkers Jorg Leijten en Linda van der Pol belichten een aantal studiemethoden.

Twee weken voor de tentamens. Je moet een dik boek doorworstelen en een stapel collegeaantekeningen tot je nemen, maar hoe? De kans is groot dat je markeerstift en pen pakt en belangrijke passages uit de stof onderstreept, samenvat en steeds weer herleest.

Je bent niet de enige. Een groot deel van de studenten bedient zich van deze methode.  Niets mis mee, zou je zeggen. Jawel, stelden psychologen van de Amerikaanse Kent State University vorig jaar vast. Ze lazen ruim zevenhonderd artikelen over studietechnieken. Hun conclusie: het onderstrepen, samenvatten en herlezen van
tekst levert slechts kortstondige kennis op, geen beklijvende. De markeringstechniek werd getest bij studenten aan een lerarenopleiding. De techniek hielp ze niet om logische
conclusies af te leiden uit de stof, constateerden de onderzoekers. Een focus op afzonderlijke passages ondergroef hun vermogen om een samenhang te zien tussen verschillende onderwerpen. Ook het herhaaldelijk teruglezen van teksten als manier om stof in je hoofd te stampen, bleek ineffectief. Elke keer dat je een tekst na de tweede lezing
nogmaals leest, levert minder rendement op dan de keer ervoor. Het roer moet dus om. Maar hoe? Vox zet vijf veelbelovende studietechnieken op een rijtje.

1. Kaartensysteem
Nodig:
–     20-30 vellen A4-karton
–     College-aantekeningen en -sheets
–     Schaar
–     Pen

Leuk hoor dat wonen in Nijmegen, maar ouders om je te overhoren, zijn niet meer in de buurt. Wie zijn huisgenoten hiermee liever niet lastigvalt, kan altijd nog gebruikmaken van het kaartensysteem. Ervaringsdeskundige Kelly Janssen (masterstudent Politieke Theorie) legt uit:

‘Men neme een aantal vellen karton, college-aantekeningen en – sheets, een pen en een schaar. Vervolgens ga je alle collegeaantekeningen langs en bedenk je bij elk college zo’n tien vragen over de behandelde lesstof. Het moeten vragen zijn die op je tentamen terug kunnen komen.’
Op de voorkant van het kaartje schrijf je de vraag en op de achterkant – natuurlijk – het summiere antwoord. De stapel doe je in een bak. Na je aantekeningen en de collegesheets te hebben bestudeerd, ga je jezelf overhoren. Je pakt een kaart van de stapel en leest de vraag voor. Daarna probeer je deze te beantwoorden. Lukt dat, dan gaat de kaart op de stapel goed beantwoorde vragen, anders moet deze op een stapel met vragen die nog getraind moeten worden.
‘Je mag jezelf wel helpen door op een kaart het onderwerp van college te zetten, of kleuren te gebruiken voor bepaalde onderdelen’, zegt Janssen. ‘Die aanwijzing krijg je bij het tentamen namelijk ook.’ De kracht zit volgens haar in de herhaling. Korte, regelmatig herhaalde tests zijn zeer effectief, stelde ook de onderzoekers van Kent State University vast, zeker wanneer de student feedback op zijn antwoord krijgt. Bij Janssen werkt het in ieder geval. ‘Drie vakken haalde ik bij de eerste tentamengelegenheid niet met het herlezen van boeken en aantekeningen, maar dankzij dit systeem had ik ze in de herkansing binnen.’

2. Pomodorotechniek
Nodig:
– Kookwekker
– Een lijst met taken

Woensdagmiddag. Twee dagen voor je tentamen. Je bent al drie uur onafgebroken aan het blokken, want je moet het vak dit keer echt halen. Je telefoon trilt. Whatsapp. Je begint een gesprek en terwijl je ondertussen snel wat informatie van collegesheets probeert op te nemen, surf je snel even naar Facebook. Heel even, zeg je tegen jezelf. Twee uur later zit je er nog op. Moraal van dit verhaal? Niet voor iedereen werkt keihard blokken. De pomodoritechniek kan dan helpen.

‘De pomodorotechniek is een tijdsmanagementmethode die je stimuleert je optimaal te concentreren”, zegt Anna Berendsen, die de cursus ‘learn to learn’ verzorgt bij het AKKU trainingsbureau. ‘Je bedenkt welke taken je op een dag af wilt hebben (bijvoorbeeld het lezen van een aantal bladzijdes, red.) en deelt aan de hand van de geschatte hoeveelheid werk je tijd in, in blokken van een half uur. Je zet een kookwekker op 25 minuten en gaat geconcentreerd aan het werk. Dat wil zeggen: alleen maar bezig zijn met deze taak. Als de kookwekker afgaat, ga je iets doen wat weinig van je hersenen vraagt. Na vijf minuten ga je weer verder. Dit ritueel herhaal je 3 à 4 keer, waarna je jezelf een langere break van 20-30 minuten gunt.’

Korte blokken en het tikken van de wekker verhogen je concentratie, zegt Berendsen. ‘Bovendien traint deze methode je in het inschatten van hoeveel tijd je voor bepaalde taken nodig hebt.’

De pomodorotechniek is bedacht door de Italiaan Francesco Cirillo en dankt zijn naam aan de tomaatvormige kookwekker die hij gebruikte.

3. Mindfulness
Nodig: in principe niets, behalve veel oefening.

Mindfulness is allang niet meer voorbehouden aan zwevers en geitenwollensokken: het is hip, happening, en bovendien een methode om zonder stress je tentamens door te komen. Mindfulness houdt in dat je je aandacht richt op het hier en nu – en niet oordeelt, maar accepteert. Dat wil zeggen dat je je gedachten van een afstand bekijkt en jezelf er niet mee vereenzelvigt – waardoor je je niet door ze laat beïnvloeden. Vaag? Anne Speckens, hoogleraar psychiatrie en mindfulnesstrainer aan het Radboud Universitair Medisch Centrum voor Mindfulness, vergelijkt gedachten met langs drijvende wolkjes. Concreet betekent dit dat je, bijvoorbeeld tijdens je tentamen, negatieve gedachtes zoals ‘Ik snap deze vraag niet’ of ‘Ik haal dit tentamen niet’ niet opvat als een feit, maar als een verschijnsel dat langskomt en weer verdwijnt.

Je kunt je vast voorstellen dat het je zelfvertrouwen tijdens het tentamen ten goede komt wanneer je zo’n gedachte negeert – maar ook in de aanloop hiernaartoe, tijdens het blokken, kun je baat hebben bij mindfulness. Het volgende stappenplan helpt:

1)    Focus. Niets meer en niets minder: richt je alléén op wat je moet leren.
2)    Merk afleiding op. Denk je aan andere dingen dan aan de stof die je aan het leren bent, heb je gedachten als ‘Ik zou veel liever buiten zitten met dit mooie weer’. Of ‘ Iedereen snapt dit en ik niet?’
3)    Breng je focus terug. Je gedachten zijn optredende blokkades die je belemmeren tijdens het studeren – dus wees kritisch en laat ze gaan: back to work!

Mindfulness blijkt een effectieve manier om klachten van depressie, angst en pijn te verminderen. Naar studieprestaties is nog geen gericht onderzoek gedaan, maar dat is slechts een kwestie van tijd, denkt Speckens : ‘Door mindfulness verbeter je ook je cognitieve vaardigheden: zo ontwikkelen je werkgeheugen en concentratievermogen zich beter.’

4. Mindmapping
Nodig:
–     A3-vellen
–     Gekleurde potloden en/of fineliners
–     Tijd

Lollig voor wie van tekenen en inkleuren houdt, maar vooral ook voor wie zijn tentamen wil halen: mindmapping. Een mindmap is kort gezegd een visueel schema – maar dat klinkt abstracter dan het in werkelijkheid is. Door de plaats, kleur en lettergrootte waarmee je iets schrijft een functie te geven, breng je zelf structuur aan in je leerstof. Je mindmap is daarmee meestal een hiërarchische samenvatting in de vorm van een – zo je wil – boom of octopus. Moeilijk is het niet, een beetje onwennig misschien wel:

Mindmappen is een kwestie van smaak: oefen een paar keer voor je weet wat voor jou persoonlijk werkt. Je doet er de eerste keer goed aan om je mindmap simpelweg te beginnen met de titel van het hoofdstuk dat je samenvat. Deze geef je vervolgens takken met de namen van paragrafen. Zo creëer je voor jezelf een kapstok die je vervolgens aankleedt. Bedenk cues (bijvoorbeeld: referenties schrijf je in rode inkt, paragraaftitels in groene blokletters) en voeg vooral veel tekeningetjes toe als ezelsbrug.

Maar wat schiet je er precies mee op je urenlang te buigen over tekeningen die je leerstof moeten verduidelijken? Frank Leoné weet het. Hij is promovendus bij het Donders instituut en ontdekte mindmapping tijdens zijn studie – toen hij zoveel tegelijkertijd deed dat hij op zoek ging naar de meest effectieve studiemethode. ‘Mindmapping maakt studeren leuk – en daarmee beter vol te houden. Uiteindelijk bespaart het je bovendien tijd: aan je mindmap heb je meestal genoeg, dus hoef je de stof niet tig keer door te lezen. Het is een soort raamwerk, waardoor je de structuur ervan tijdens je tentamen alleen maar hoeft langs te lopen in je hoofd om bij de juiste informatie te komen.’

5. Leve-de-leerdoelentechniek
Nodig:
–     Leerdoelen
–     Je docent
–     Enige charme

Hoofd- en bijzaken scheiden: cruciaal, want het bespaart zo de helft aan stof om te leren. Sheila Baas, trainer bij Dienst Studentenzaken, vergelijkt studeren voor een tentamen met een potje darts: ‘Studenten mikken maar wat, zonder ook maar in de buurt van bullseye te komen.’ Maar hoe weet je welke stof echt belangrijk is en wat je best kunt overslaan? Slim omgaan met de – meestal vaag geformuleerde én door studenten minimaal geraadpleegde – leerdoelen brengt je een heel eind. De deuren naar een goed cijfer open je volgens Baas met het volgende stappenplan:

1)    Zoek de leerdoelen op die je docent opgesteld heeft. Hij of zij is verplicht deze te formuleren en met zijn studenten te delen, dus geef de moed niet op, Ze zijn er. Ergens. Meestal staan ze op Blackboard of in de studiehandleiding.

2)    Waarschijnlijk zijn de leerdoelen niet bepaald duidelijke handreikingen te noemen. Lees ze daarom goed door en noteer wat je niet begrijpt. Wat bedoelt je docent als hij schrijft dat je moet kunnen ‘denken in economische modellen’?

3)    Maak een afspraak met je docent. Echt, dat is niet voorbehouden aan nerds, en bovendien is je docent gek op vakinhoudelijke gesprekken. Stel alle vragen die je hebt naar aanleiding van de leerdoelen – en vergeet, zodra alles duidelijk is, op het eind van je gesprek zeker niet te vragen ‘hoe kan ik me het beste voorbereiden op het tentamen’? Je hebt zojuist good feeling gecreëerd, dus grote kans dat hij antwoordt.

4)    Maak achteraf direct aantekeningen: nu ben je nog scherp.

Zie hier je shortcut naar het tentamen: als het goed is, weet je nu precíes wat er van je verwacht wordt – en met een beetje mazzel óók hoe je je het beste voorbereidt. Nog even dit: plan je gesprek ruim voor je tentamen. Kun je daarna weer even de tijd nemen voor je écht begint met studeren.

Wat en waar
Dienst Studentenzaken heeft verschillende cursussen op het gebied van studeren, waaronder Strategisch Studeren en Leerstofverwerking. Aanmelden bij de Centrale Studentenbalie.

De universiteit biedt studenten ook cursussen mindfullness aan. Hiervoor meld je je ook aan bij de Centrale Studentenbalie. Na een gesprek met een studentenpsycholoog krijg je een plaats in de groep.
Het trainingsbureau van studentenvakbond AKKU verzorgt de cursus Learn to Learn (aanmelden via de website).

Onze ervaringen met bovenstaande methoden in de tentamenperiode vind je binnenkort op www.voxweb.nl.