Pas op 1 juli, tijdens KetiKoti, is het officieel. Maar nu al staan de gedigitaliseerde Surinaamse slavenregisters online. Een fiks karwei, waarbij historicus Coen van Galen hulp kreeg van honderden vrijwilligers. 

Eigenlijk vindt historicus Coen van Galen het een beetje raar dat niemand eerder aan de klus begonnen is.

Voor de meeste Nederlanders is het tegenwoordig niet zo ingewikkeld meer om de eigen familielijn na te gaan: bijna alle regionale archieven bieden online een zoektool door geboorte- en trouwregisters, die vaak tot honderden jaren teruggaan. Maar voor afstammelingen van tot slaaf gemaakten in de voormalige Nederlandse kolonie Suriname, gold dat tot nu toe niet.

Slavenregisters waren wel voor handen in het Nationaal Archief Suriname in Paramaribo —wat op zich al bijzonder is: nergens ter wereld is zo’n administratie bijgehouden en secuur bewaard— maar die zijn weinig inzichtelijk. Het zijn enorme boekwerken, en je moet ze maar op goed geluk openslaan om op een voorouder te stuiten.

Met zijn Surinaamse collega Maurits Hassankhan (voormalig minister van Buitenlandse Zaken en onderzoeker aan de Universiteit van Suriname) besloot Van Galen, nauwelijks anderhalf jaar terug, tot de digitalisering van de registers. De doorzoekbare database wordt aanstaande zondag tijdens KetiKoti, een jaarlijkse feestdag ter viering van de afschaffing van slavernij, officieel gelanceerd. Maar nu al staat hij online op de site van het Nationaal Archief.

Crowdfunding en -sourcing

Daarbij werd de hulp van alle inwoners van Nederland en Suriname ingeroepen. In januari 2017 startten Van Galen en Hassankhan een crowdfundcampagne om vijfentwintigduizend euro op te halen. Dat bedrag was in een maand binnen — uiteindelijk kwam het tot 41 duizend.

De ingescande pagina’s uit het register, ruim zeventigduizend in totaal, voerde Van Galen in op velehanden.nl, een crowdsourcingwebsite om collecties van archieven en musea te ontsluiten. ‘Daar gingen vrijwilligers ermee aan de slag: zij tikten de informatie uit het register over. De naam van de tot slaaf gemaakte, het geslacht, de geboortedatum. Maar ook de naam van de moeder en zijn of haar “mutatiedatum”.’

‘Ik kan mijn familiegeschiedenis uitzoeken, ik wil dat zij dat ook kunnen’

Precies 369 vrijwilligers vulden één of meer vellen in. Sommigen tot op het bloedfanatieke af, allen met heel verschillende achtergronden. Van Galen: ‘Op één van de vrijwilligersbijeenkomsten die ik organiseerde, vertelde een oudere man uit Goeree-Overflakkee mij zijn motivatie. “Ik kan mijn familiegeschiedenis uitzoeken, ik wil dat zij dat ook kunnen,” zei hij.’

Naast de openbaarmaking van de registers is die diversiteit óók een doel van het project geweest, stelt Van Galen. ‘Ik vind het heel belangrijk dat we op deze manier aandacht gegenereerd hebben voor het slavernijverleden. Zonder discussies en zonder wij-zijdenken heeft een heel gemêleerd gezelschap zich over het materiaal gebogen en er de schouders ondergezet.’

Na 1863 

Op zijn kamer in het Erasmusgebouw scrolt Van Galen door zijn excelsheets heen. ‘Het oogt zakelijk hé, al die data? Maar er gaan veel mensen achter schuil.’ De registers zijn een buitengewoon belangrijke schakel naar andere bronnen. Zeker de combinatie van eigennaam en die van de moeder (“Een slaaf heeft nooit een vader”) maakt de koppeling met gegevens uit andere databases, zoals krantenbank Delpher, mogelijk.

‘Tot nu toe was de stamboom van veel Surinamers vóór 1863, het jaar van de afschaffing van de slavernij in ‘De West’, een black box,’ zegt Van Galen. De database is daarmee voor veel families van groot belang. Maar voor zijn eigen onderzoek kijkt hij inmiddels verder. Het leven houdt immers niet op in 1863, en daarom staat het volgende project alweer in de steigers: nu moet het Surinaamse burgerregister tot aan 1950 gedigitaliseerd worden — waar de vrijgemaakte slaven vervolgens in opgenomen worden.

Want dan wordt het echt interessant: ‘Dan kunnen we onderzoeken hoe een periode in slavernij doorwerkt in iemands latere leven als vrij persoon. Krijgen ze kinderen of niet, en een baan. Wat is hun levensverwachting, waar komen ze terecht?’