Eind deze maand hopen universiteiten hun deuren weer te openen voor fysiek onderwijs. Om dat mogelijk te maken, moeten zelftesten een belangrijke rol gaan spelen. Maar hoe er op een campus getest wordt, maakt nogal wat uit, blijkt uit de woorden van hoogleraar Andreas Voss.

Opeens werd er weer gejuicht in het stadion van NEC, gelachen tijdens een cabaretvoorstelling van Guido Weijers en gedanst in de Ziggo Dome. De afgelopen maanden vormden de verschillende Fieldlab-evenementen kortstondige oplevingen in de sleur van de coronacrisis.

Als hoogleraar Infectiepreventie aan de Radboudumc was Andreas Voss nauw betrokken bij de Fieldlabs, die tot doel hadden om inzicht te krijgen in het gedrag en het aantal contacten van bezoekers tijdens evenementen. Over de uitkomsten toonde hij zich optimistisch, onder meer in De Volkskrant: ‘Ik denk dat er veel meer kan dan eerder werd gedacht’. Het aantal contacten waarop het virus zou kunnen overspringen is bijvoorbeeld tijdens een voetbalwedstrijd kleiner dan gedacht.

Wat betekenen de uitkomsten van de Fieldlabs voor de openstelling van het hoger onderwijs? Het luisteren naar een college is in wezen niet veel anders dan het bijwonen van een cabaretvoorstelling.

‘Dat klopt. Zolang mensen netjes op hun plek blijven zitten is er geen verschil. Het gaat erom wat mensen doen als ze niet op hun plek zitten. Bij het Fieldlab-experiment met Guido Weijers kwamen mensen binnen om direct naar hun plek geleid te worden. Als studenten naar de universiteit komen om college te volgen, ligt dat toch anders. Dan gaan ze eerst even met elkaar koffiedrinken. Niet alleen het college vinden zij belangrijk, maar ook alles eromheen.’

‘Houd de koffiebars nog een tijdje gesloten’

‘Studenten toelaten tot de universiteit is beter te vergelijken met het organiseren van een congres (een van de andere Fieldlab-evenementen, red.) dan met een theatervoorstelling. Daar zijn al gauw twee keer zoveel contacten waarbij mensen langer dan een kwartier bij elkaar in de buurt zijn. Al zou het me niet verbazen als er op de universiteit nog meer contacten zouden zijn, omdat het sociaal contact voor studenten zo belangrijk is.’

Hoe zou je daarmee om kunnen gaan als universiteit?

‘Het is maar hoe je het organiseert. Je zou dat kunnen oplossen door in ieder geval de generieke maatregelen te handhaven, zoals het dragen van een mondkapje en het houden van anderhalve meter afstand waar dat mogelijk is. Maar ook door de koffiebars nog een tijdje gesloten te houden.’

Op de Radboud Universiteit loopt nu een pilot met zelftesten, terwijl onder andere in Groningen is gekozen voor een teststraat waar studenten een sneltest kunnen laten doen. Wat is het grote verschil?

‘Ik denk dat zelftesten voor bezoekers aan de campus net zo goed kunnen werken als het inrichten van een teststraat. Belangrijk is dan wel dat studenten en medewerkers zich elke week twee tot drie keer testen. Het idee van een zelftest is niet dat je die doet als je klachten hebt. Dan ga je naar een teststraat. Behalve misschien de mensen die last hebben van hooikoorts of astma en permanent klachten hebben – voor hen kan een zelftest zekerheid bieden bij twijfel.’

‘Na de zomer is corona nog niet weg’

‘Wel is het natuurlijk belangrijk dat mensen de test ook echt doen, en op de goede manier. Anders gaat dat ten koste van de sensibiliteit en wordt de kans op een gemiste besmetting groter. Dat zou je deels kunnen oplossen door studenten en medewerkers niet zelf thuis de test te laten doen, maar op de universiteit, in aanwezigheid van collega’s of medestudenten. Mogelijk met iemand erbij die instructies kan geven. Door dit op de campus te organiseren ondervang je meteen het probleem dat de testen opgehaald of thuisgestuurd moeten worden.’

Mogelijk mogen studenten eind deze maand weer naar de universiteit, met als voorwaarde dat er gewerkt wordt met sneltesten. Hoe lang blijven die zelftesten van belang?

‘In ieder geval tot de zomer. Daarna is de vaccinatiegraad hopelijk zo hoog dat testen niet meer nodig is op de universiteit. Maar corona is dan natuurlijk nog niet weg. Ik kan me goed voorstellen dat er zolang er nog een dreiging is van het virus testen worden ingezet bij vrijetijdsevenementen, zoals festivals of de introductie van de universiteit.’

Studenten hoeven in de Nijmeegse pilot geen testuitslag te overleggen voordat zij welkom zijn op de universiteit. Zou dat niet verplicht moeten zijn?

‘Door de test op de universiteit samen te doen, los je dat gedeeltelijk op. Dan is er sociale controle. Maar belangrijker is dat iedereen in de maatschappij er van wordt doordrongen dat het niet de bedoeling is om hiermee te sjoemelen. Die boodschap moet je erin rammen. Bij studenten mag je erop vertrouwen dat zij op dit vlak zich aan de regels houden. Dat is toch een groep waarvan ik hoop dat ze het inzicht hebben dat ze hier geen misbruik van moeten maken. Daarvoor is dit niet het goede moment.’