De kranten stonden er afgelopen weekeinde vol van: de waarneming van de eerste zwaartekrachtsgolven. Duizend sterrenkundigen wereldwijd hebben eraan meegewerkt. Wat was de Nijmeegse inbreng?

Fysici hebben nooit getwijfeld aan het bestaan van zwaartekrachtsgolven, zegt decaan Stan Gielen van de bètafaculteit, als hij een speciaal college over de vinding vandaag opent. Het is lunchtijd en druk in de grote zaal op de benedenverdieping van het Huygensgebouw. Een deel van de toehoorders moet het doen met een staanplaats op de trappen.

Dat die zwaartekrachtsgolven onlangs zijn gedetecteerd door twee opgeknapte LIGO-detectoren in de Verenigde Staten, is een prestatie van formaat, gaat Gielen verder. Later zal ook hoogleraar sterrenkunde Paul Groot beamen dat de LIGO-detectoren een staaltje technisch vernuft zijn. ‘Dit is 0,2 seconde (zolang duurde de gemeten golf, red.) van fantastische wetenschap met het meeste precieze meetinstrument dat de mens ooit heeft gemaakt.’

Signaal
Gielen wijst erop dat ook de Radboudwetenschappers een mooie rol hebben gespeeld in het onderzoek. Ze zijn de afgelopen jaren druk bezig geweest met het opzetten van de wereldwijde samenwerking tussen de groepen sterrenkundigen. Gielen knikt in de richting van de drie wetenschappers in de zaal: Gijs Nelemans, Samaya Nissanke en Paul Groot, die ook hebben meegeholpen met de analyse van de gegevens. Nelemans coördineerde verder een van de ondersteunende wetenschappelijke artikelen, over de sterrenkundige interpretatie van het signaal.

Niemand had verwacht dat de LIGO-detectoren een kleine week voor de officiële ingebruikname het bewuste signaal al zouden oppikken. Dat belooft wat voor de toekomst, zegt Nelemans, nadat hij enige tijd heeft gedaan over het instellen van zijn microfoon. ‘Hoe moeilijk kan dat nou helemaal zijn als je zwaartekrachtgolven hebt gedetecteerd’, grapt hij.

Buizen
Later dit jaar krijgt Europa, in de buurt van Pisa, ook zo’n zelfde meetinstrument bestaande uit kilometerslange buizen en lasers: Virgo. India heeft er een operationeel, Japan ook. Zo komen er wereldwijd steeds meer. Paul Groot verwacht meer precisie als de verschillende detectoren gaan samenwerken.

En of all places zou Limburg er in de nabije toekomst ook best eentje kunnen krijgen. Groot heeft er al een naam voor: Einsteintelescoop. ‘We willen een telescoop bouwen in de gangen van het oude mijnsysteem in Limburg. Dat zou fantastisch zijn, want wij zijn dan natuurlijk de universiteit die het dichtste bij is. En wie zou zo’n telescoop dan het beste kunnen coördineren?’ / Martine Zuidweg