Sinds 2006 geeft de tachtigjarige Wim Langendijk werkcolleges natuurkunde aan de Radboud Universiteit. De twee colleges van anderhalf uur vormen de hoogtepunten van Langendijks week. 'Mijn leeftijdsgenoten vinden het knettergek wat ik doe, maar ik vind niets zo leuk als mensen iets bijbrengen.'

Overal in de studeerkamer van Wim Langendijk liggen boeken. In de kast prijken een biografie over Nikola Tesla en een studieboek met een titel in het Cyrillisch. Langendijk en zijn vrouw volgen in de avonduren een cursus Russisch. Het oogt wat chaotisch, maar elk boek ligt erbij alsof het elk moment weer opgepakt kan worden. De 80-jarige Langendijk uit Oss is nog steeds niet uitgeleerd.

Langendijk geeft sinds 2006 werkcolleges bij natuurkunde aan de Radboud Universiteit. Na bijna 40 jaar docent scheikunde en Algemene Natuurwetenschappen op een middelbare school in Oss te zijn geweest, ging hij in 2003 Natuur- en Sterrenkunde studeren in Nijmegen. ‘Mijn allereerste college ging over speciale relativiteitstheorie’, vertelt hij in zijn werkkamer. ‘Nou, dat was voor mij abracadabra. Ik begreep er geen snars van.’

Hoge cijfers

Desondanks beviel het studeren hem goed. Natuur- en Sterrenkunde was tijdens zijn werk als docent scheikunde al een hobby van hem. Als hij een kans zag om de materie te gebruiken in een les, liet hij die niet onbenut. ‘Elke week probeerden we iets uit de actualiteit te koppelen aan de natuurwetenschappen. Bijvoorbeeld: hoe rent een moeder het water in als haar kind verdrinkt in zee? Ze zou loodrecht de golven in stormen, maar een hond zou intuïtief schuin de zee in gaan. Daardoor kom je het snelst bij een drenkeling. Dat is een natuurkundig principe.’

‘Elke week komen mijn studenten trouw naar de werkcolleges, allemaal’

Langendijk haalde hoge cijfers. Aangezien hij al zijn leven lang als docent had gewerkt, werd hem op de universiteit gevraagd of hij misschien werkcolleges wilde verzorgen. Hij zei ja, iets wat zijn leeftijdsgenoten veelal bijzonder vinden. ‘Eigenlijk vinden ze het knettergek wat ik doe. Dat je niet gaat golfen, ofzo. Maar ik vind niets zo leuk om mensen iets bij te brengen.’

De twee keer anderhalf uur dat hij onderwijs verzorgt, zijn de hoogtepunten van zijn week. Dan geeft hij werkcolleges in kwantummechanica en chemische binding aan pre-master studenten. Zodra hij over zijn pre-master groep vertelt, leeft hij op: ‘Ik heb voortdurend plezier met die mensen.’

Klavecimbel

De pre-master studenten hebben voordat ze aan de universiteit begonnen allemaal een ander traject bewandeld. Sommigen zijn bijvoorbeeld met een mbo-opleiding gestart en klommen via het hbo op naar de universiteit. Of ze deden eerst een andere studierichting en stapten over naar de natuur- en sterrenkunde. ‘Pre-masterstudenten hebben een boel stof nog niet gehad. Dus ik moet ze nog heel veel bijleren’, glundert de docent. ‘Dat vind ik heerlijk. Daar leer ik zelf ook weer van.’

Zijn studenten zijn ontzettende doorzetters, vertelt hij. ‘Ze willen hoger en denken niet dat ze alles al weten. Elke week komen ze trouw naar de werkcolleges, allemaal.’

Dat maakt het een bijzondere groep, vertelt Langendijk. Zo bekende een student tijdens een werkcollege dat hij op de middelbare school voortdurend gepest was. ‘Dat tekent die groep: ze pesten niet, ze stimuleren elkaar. Daardoor durven ze heel open en kwetsbaar te zijn. Ze zeggen gewoon: “meneer, we weten niets, dus laten we beginnen”.’

Op de vraag of hij wel eens met ze mee op stap gaat, antwoordt Langendijk ontkennend. Daar heeft hij het te druk voor. ‘Ik heb nog zo veel andere dingen te doen. Ik maak muziek: ik speel piano, klavecimbel en fagot. En ik speel in een ensemble waar ik elke week mee repeteer. Ook heb ik nog die Russische lessen.’

Geen Powerpoint

En de docent staat dagelijks te koken, benadrukt hij. Toen zijn vrouw een drukke baan kreeg, was hij elke avond altijd als eerste thuis en moest hij koken. ‘Nu geef ik die taak niet meer terug, ik vind het veel te leuk. Toegepaste scheikunde, hè?’

Op de universiteit woont hij ook elke week de bijbehorende hoorcolleges over kwantummechanica en chemische binding bij. ‘Kwantummechanica is eigenlijk een vreselijk vak. Door de hoorcolleges bij te wonen weet ik precies welke dingen mijn studenten wel of niet hebben gesnapt. Ik begin mijn werkcolleges door precies die moeilijke dingen uit te leggen.’

‘Ik geef altijd interactief en praktisch les’

Hij wil met zijn werkcolleges niet alleen kennis overdragen, het is zijn doel anderen enthousiast te maken. ‘Dat een student de stof leuk gaat vinden die ik ook leuk vind, dat is het mooiste wat er is. Daarom geef ik altijd interactief en praktisch les. Je moet niet met een PowerPoint voor de groep gaan staan.’ Langendijk steekt zijn vingers in de lucht en zegt: ‘Je hebt in je hand een krijtje, voor je neus een krijtbord en dan ga je een verhaaltje vertellen. En dat verhaaltje ontstaat in samenspraak. Samen begin je aan een avontuur.’

Terreurinstrumenten

Sinds hij weer rondloopt op de universiteit, heeft hij veel zien veranderen. Hoewel het leeuwendeel van zijn studenten mannen zijn, komen er steeds meer vrouwen bij. ‘Ik moet je eerlijk zeggen dat ik die meiden ambitieuzer vind dan de jongens.’

Hij is ervan geschrokken hoeveel studenten moeten weten ten opzichte van vroeger. Ze zijn veel serieuzer bezig met hun studie, ook omdat studeren veel meer geld kost tegenwoordig. ‘En dan ook nog die telefoontjes bijhouden. ‘Terreurinstrumenten’ noem ik ze ook wel. Ik snap wel dat die kinderen stress ervaren.’

‘Ik hoef er niet aan te verdienen’

Naast de universitaire werkcolleges geeft hij vier uur per week les op een middelbare school. Hij verzorgt bijlessen voor leerlingen die tijdens de corona-lockdowns een achterstand hebben opgelopen. Op vrijwillige basis, al betaalt de school hem uit in boekenbonnen.

Ook de werkcolleges in Nijmegen geeft Langendijk pro deo. ‘Ik hoef er niet aan te verdienen. Ik heb een behoorlijk pensioen en ik vind het leuk. Ik hoop in ieder geval dadelijk de energierekening te kunnen betalen.’