Mijn jeugdboeken lezen is de beste manier om mij te leren kennen. Dixit Theo Engelen, historisch demograaf, huidig decaan van de Letterenfaculteit, toekomstig (per 1 oktober) rector van de Radboud Universiteit én jeugdboekenschrijver. Bea Ros, journalist en recensent van jeugdliteratuur, gaat na wat zijn dertien jeugdboeken ons vertellen over de nieuwe rector.

Speurderszin
Hoewel collegevoorzitter Gerard Meijer hem omschrijft als een rustig en verstandig bestuurder, lezen we in schrijver Engelen een man die ook van spanning en speuren houdt. In zijn jeugddetectives, maar ook in diverse andere boeken weet de hoofdpersoon geheimen te ontrafelen. Denk bij die detectives niet aan pageturners met miraculeuze Dan Brown-achtige plots, maar aan degelijke spannende verhalen zonder fratsen, met weinig lijken en bloed, die zich afspelen in oer-Hollandse omgevingen. Vaak met een maatschappelijk tintje, zoals in Moord in zwart-wit waarin de hoofdpersoon in extreem-rechtse kringen belandt.

Geen piekeraar
Hoe turbulent of ingrijpend de gebeurtenissen in de levens van zijn hoofdpersonen ook zijn, ze genieten allemaal een gezonde nachtrust. ‘Ondanks alle emoties viel Sander meteen in een diepe droomloze slaap’ en variaties daarop vloeien regelmatig uit Engelens pen.

Historisch bewustzijn
Engelen is historicus in hart en nieren en draagt zijn overtuiging dat geschiedenis ertoe doet volop uit. Zijn boodschap: het verleden werkt altijd door in het heden en dat moeten we onder ogen zien. De geschiedenis als het noodzakelijke geheugen voor de samenleving. ‘Wat telt is het hier en nu’, beweert vader Ab in Engelens debuut Schimmen uit het verleden. Maar zoon Sander leert hem dat het beter is de spoken uit het verleden recht in de ogen te kijken. ‘We kunnen toch niet net doen of het niet is gebeurd?’

Rationele argumenten
Ondanks zijn overtuigingen is Engelen een man van argumenten, geschraagd door bewijzen en harde cijfers. ‘Dat is een mening en geen feit’, laat hij een personage zeggen in De drie mannen van Eva. Meteen gevolgd door: ‘Ik heb altijd gedacht dat het aan een universiteit ging om bewijsbare feiten.’ Plaats van handeling is de Nijmeegse universiteit, 1968. Engelen kwam hier zelf in 1970 studeren. Als zijpaadje in dit boek haalt hij eens even lekker uit naar het links dogmatisme van die tijd.

Geen zwart-wit-denker
Goed-fout is een tegenstelling die Engelen schuwt. Evenals zij-wij. Hij laat zien, vooral in zijn boeken over de Tweede Wereldoorlog (een terugkerend thema), dat er veel grijstinten zijn. De goede Duitser, de bange verzetsman, de NSB’er die twijfelt. Vanaf de veilige zijlijn kies je altijd de goede kant, voor wie er midden in zit, is het allemaal een stuk lastiger.

Inhoud gaat boven vorm
Engelen is geen mooischrijver, zijn werk geen literatuur van de bovenste plank. Een Gouden Griffel, Gouden Lijst of Woutertje Pieterse Prijs is voor hem dan ook niet weggelegd. Hij is wel een schrijver die veel op bezoek is in schoolklassen, om samen met jongeren over zijn boeken te praten.

Klare taal
Hij kan en zal slecht nieuws niet verbloemen. Zo weigerde hij het boek Oorlog in de klas een happy end mee te geven. Menig jeugdboekenschrijver kiest ervoor joodse hoofdpersonen de uitzondering op de regel te maken, Engelen niet. Zijn Roos overleeft de oorlog niet. Omdat je de geschiedenis nu eenmaal niet kunt terugdraaien. Of mag verdraaien. / Bea Ros