Weken, maanden, soms jaren zijn studenten bezig met hun scriptie. Eenmaal afgerond belandt het werk al snel in een stoffige la. In de rubriek Thesis Tales zetten we het onderzoek van studenten in de spotlights. In aflevering 4: Kjell Schipper (25), student psychologie, deed onderzoek naar de invloed van koloniale standbeelden op onbewuste discriminatie.

Wat heb je onderzocht met je thesis?

‘Mijn onderzoek ging over de invloed van koloniale standbeelden op onbewust racisme, specifiek bij witte mensen die zich in de buurt van deze symbolen bevinden. Het idee voor dit onderwerp ontstond tijdens de Black Lives Matter-protesten in de VS. Die richtten zich op het weghalen van standbeelden van Confederates, die als racistisch worden beschouwd.’

‘Een standbeeld kan de indruk wekken dat racisme acceptabel is’

‘In Nederland staan er ook koloniale standbeelden van figuren die als discriminerend worden gezien. Zo ontstonden er in 2020 zelfs rellen in Hoorn bij het standbeeld van Jan Pieterszoon Coen. Door deze maatschappelijke discussie vroegen mijn medestudent en ik ons af of zo’n standbeeld onbewuste racistische gevoelens kan oproepen.’

Waar kwam die vraag vandaan?

‘Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat je omgeving invloed heeft op je onbewuste associaties. Een standbeeld van iemand die betrokken was bij racistisch beleid in de koloniale tijd kan de indruk wekken dat racisme acceptabel is. De persoon wordt immers met een standbeeld geëerd.’

‘Onbewuste associaties zijn meetbaar met de Implicit Bias Test. Door te onderzoeken hoe vaak racistische gevoelens in een bepaalde omgeving voorkomen, kun je achterhalen of die omgeving dergelijke gevoelens oproept. In mijn scriptie heb ik deze test afgenomen bij mensen die zich bevonden bij zowel een koloniaal als een niet-koloniaal standbeeld.’

Hoe ben je daarvoor te werk gegaan?

‘De maatschappelijke relevantie van mijn scriptie vond ik erg belangrijk. Daarom begon ik met het lezen van kranten om actuele thema’s rondom discriminatie beter te begrijpen. De rellen bij het standbeeld van J.P. Coen in 2020 riepen bij mij de vraag op waarom zoiets gebeurt. Na literatuuronderzoek en het opstellen van een theoretisch kader formuleerde ik een hypothese die ik in mijn onderzoek testte. De resultaten waren significant: mensen vertoonden meer vooroordelen bij een standbeeld met koloniale wortels dan bij een neutraal standbeeld.’

Wat kunnen we als maatschappij daarvan leren?

‘Uit mijn scriptie blijkt dat witte mensen meer vooroordelen hebben over zwarte mensen wanneer ze naast zo’n standbeeld staan. Koloniale symbolen in Nederland hebben dus invloed op hoe mensen elkaar beoordelen. Als samenleving moeten we ons daarom afvragen: is het herdenken van de geschiedenis het waard als dit bijdraagt aan ongelijkheid?’

‘Door met mensen in gesprek te gaan krijgt je scriptie ineens een heel menselijke kant’

Wat kun je meegeven aan studenten die hun thesis nog moeten schrijven?

‘Wat ik erg interessant vond was om eerst theoretisch bezig te zijn en daarna het onderzoek echt uit te voeren. Door met mensen in gesprek te gaan bij die standbeelden krijgt het analytische deel van je scriptie ineens een heel menselijke kant. Dat vond ik gaaf, want hierdoor besefte ik dat het onderzoek waar ik mee bezig was ook impact heeft op wat mensen voelen. Dat inzicht maakte het proces een stuk leuker.’

‘Daarnaast is het schrijven van je scriptie een soort mentaal spelletje met jezelf. Je staat er alleen voor: dat geeft veel vrijheid, maar vergt ook discipline. Als je daarmee kunt omgaan, komt het goed. Goed plannen heeft me hierbij erg geholpen, dat is mijn belangrijkste advies.’