Weken, maanden, soms jaren zijn studenten bezig met hun scriptie. In de rubriek Thesis Tales zetten we het onderzoek van studenten in de spotlights. In aflevering 5: Wieke Metzlar (26, inmiddels promovenda) onderzocht voor haar master Historical, Literary and Cultural Studies de hoge sterftecijfers van jonge meiden in negentiende-eeuws Maastricht. Met haar onderzoek won ze de Volkskrant-IISG scriptieprijs.

Hoe ben je op dit onderwerp gekomen?

‘Ik vind de negentiende eeuw een interessante periode. Door de industrialisatie veranderde het leven in een flink tempo. En door de komst van moderne communicatie- en transportmiddelen, zoals het telegram en de trein, werd communicatie tussen mensen veel gemakkelijker. Daarnaast kwam de administratie van de burgerlijke stand op. Dat maakt dat je mensen kunt bestuderen – of nou ja, levenslopen, want het is natuurlijk niet hun eigen stem – die daarvóór niet altijd in bronnen terechtkwamen.’

‘In Maastricht gingen ze bijvoorbeeld een overlijdensregister bijhouden. Daaruit blijkt dat er tussen 1864 en 1930 opmerkelijk veel meisjes stierven ten opzichte van jongens, soms wel 10 tot 20 procent meer. Ik wilde graag uitzoeken waardoor dit kwam.’

Wat heb je precies onderzocht?

‘Ik heb de oversterfte van meisjes tussen de 0 en 20 jaar in Maastricht onderzocht. Normaal gesproken verwacht je een iets hogere sterftekans onder jongens. Er worden immers altijd iets meer jongetjes geboren dan meisjes, terwijl er op het einde van de levensloop meer vrouwen dan mannen in leven zijn. In samenlevingen waarin infectieziektes de boventoon voeren, zoals in negentiende-eeuws Europa, zie je echter dat daaraan veel meer meisjes overlijden dan jongens. Dan is dus de vraag: waarom?’

‘Uit de theorie komt er een drietal verklaringen naar voren. Sommigen stellen dat het biologisch is, dat meisjes gewoon vatbaarder zijn voor infectieziektes. Sommigen stellen dat het meer met genderrollen te maken heeft, dus dat meisjes in het huishouden meer voor de zieken zorgen en daarom zelf sneller ziek worden.’

‘Meisjes zorgden vaker voor de zieken, zij verschoonden bijvoorbeeld de lakens van zieke gezinsleden’

‘En weer anderen stellen dat discriminatie de oorzaak is. Bijvoorbeeld doordat jongens eerst te eten krijgen en een betere kwaliteit voedsel krijgen. Of omdat er eerder voor het jongetje wordt gezorgd dan voor het meisje. Als er twee kinderen ziek zijn, maar er slechts geld is om er eentje te verzorgen, dan is het jongetje toch belangrijker, omdat die later voor het gezin kan zorgen.’

‘Met deze verschillende verklaringen weet je alleen nog niet wie nou precies die meisjes zijn die die grotere sterftekans hebben. Om de sociaaleconomische en demografische karaktereigenschappen van die meisjes te bestuderen, heb je individuele data nodig. En daar heb ik in mijn scriptie naar gekeken.’

Hoe ben je te werk gegaan voor dit onderzoek?

‘In het overlijdensregister van Maastricht staan alle individuele doodsoorzaken en andere sociaaleconomische informatie van de overledenen. Ik ben gaan kijken naar waar er structurele verschillen zitten, bijvoorbeeld op het niveau van sociale klasse of leeftijdsgroep. Wat is het profiel van meisjes die een groter risico liepen op sterfte, vergeleken met de jongens, maar ook vergeleken met andere meisjes?’

Wat zijn de belangrijkste uitkomsten?

‘Ik kwam erachter dat dochters van ouders die in contactberoepen werkten – zoals bijvoorbeeld in fabrieken, waar mensen dicht op elkaar zaten – veel vaker overleden aan infectieziektes dan de zonen. Dit betrof vooral meisjes tussen de 1 en 15 jaar. Je zou verwachten dat kinderen evenveel kans hebben om die ziekte op te lopen, maar je ziet dat de meisjes veel vaker getroffen werden.’

‘Uiteindelijk lijkt de oversterfte van meisjes in Maastricht vooral te maken te hebben met genderrollen. Meisjes brachten meer tijd door in de huishoudens, zij zorgden vaker voor de zieken of verschoonden bijvoorbeeld de lakens van zieke gezinsleden. Hierdoor hadden zij een hogere kans om zelf ook besmet te raken.’

Hoe was het voor je om met je scriptie een prijs te winnen?

‘De onderzoeken van de andere twee genomineerden vond ik super-interessant, dus ik dacht dat de prijs naar één van hen zou gaan. Het was een grote verrassing dat ik hem kreeg. Vooral de vele reacties die ik erna heb gekregen waren erg leuk. Zo kreeg ik verschillende e-mails van mensen die hun eigen ideeën met mij wilden delen.’

‘Van iemand met een achtergrond in de biologie kreeg ik allemaal literatuurtips, terwijl anderen met persoonlijke verhalen kwamen. Bijvoorbeeld van iemand wiens grootmoeder altijd de lakens van zieke gezinsleden moest verschonen.’

Zou je hier verder nog iets mee willen?

‘Mijn scriptie was vooral een kwantitatief onderzoek. Dus het kwalitatieve verhaal mist nog. Daarom ben ik nu voor mijn promotieonderzoek op zoek naar de persoonlijke verhalen.’

‘Nu wil ik op zoek gaan naar de persoonlijke verhalen’

‘Daarnaast wil ik kijken naar de verschillende rollen binnen families en de verschillen tussen families. Kindersterfte is heel erg geclusterd binnen families. In het ene gezin zijn bijvoorbeeld zes kinderen waarvan er drie overlijden, terwijl in een ander gezin van zes alle kinderen overleven. Het is nog onduidelijk of daar iets genetisch of iets sociaaleconomisch speelt.’

Wat zou je andere studenten die hun scriptie schrijven mee willen geven?

‘Als je het lastig vindt om een onderwerp te kiezen: praat dan met je docenten. Ik ben zelf in gesprek gegaan met een paar docenten wier onderzoek me interesseerde en heb gevraagd welke onderwerpen er binnen dat vakgebied nog uitgezocht kunnen worden.’

‘En tijdens het schrijven vond ik het belangrijk om de balans te houden tussen studeren en ontspanning. Uiteindelijk heb je best wel lang de tijd, dus je hoeft er niet dag en nacht aan te werken. Het is belangrijk dat je je rust neemt, anders komt er op een gegeven moment niets meer uit.’