Veertien Veni-beurzen, negen Vidi’s en als klap op de vuurpijl twee grote Europese consortiumbeurzen. Radboud-onderzoekers deden goede zaken deze week, door het binnenhalen van tientallen miljoenen euro’s aan onderzoeksbeurzen.

In totaal gaat het om meer dan 20 miljoen euro, waarvan een deel wel gedeeld moet worden met andere instellingen. Door een samenloop van (corona)omstandigheden zoals verplaatste deadlines vielen de toekenningen van deze drie belangrijke subsidies dit jaar samen rond hetzelfde moment.

De grootste klapper viel in het Huygensgebouw. Daar kregen hoogleraar vaste stof NMR-spectroscopie Arno Kentgens en wetenschapssocioloog Willem Halffman ieder een ERC Synergy Grant – een prestigieuze Europese beurs van 6 miljoen euro voor internationale samenwerkingsprojecten.

Halffman gaat de dynamiek onderzoeken van wetenschappelijke debatten, vertelt de universitair hoofdocent van instituut ISIS aan de telefoon. ‘Met onder andere Franse nanowetenschappers ga ik onderzoeken waarop sommige discussies in hun vakgebied uit de hand lijken te lopen.’ De nanobiologie belooft veel voor de toekomst, legt hij uit, zoals kleine moleculen die via de bloedbaan medicijnen op de juiste plek brengen.

Volgens sommige critici binnen het vakgebied is het echter de vraag of men dat soort beloftes wel waar kan maken. Halffman: ‘Maar zij voelen zich minder gehoord. In ons consortium gaan we onderzoeken hoe dat komt. Is dat omdat negatief wetenschapsnieuws zoals kritische geluiden minder aandacht krijgen in de onderzoekswereld, omdat men liever succesverhalen hoort? En wat kun je vervolgens doen waardoor iedereen wel dingen van elkaar wil aannemen?’

Natuurkundige Kentgens gaat met een internationaal team onderzoeken hoe je spectrosoptie met NMR-magneten kunt inzetten om potentiele medicijnen sneller te screenen op hun mogelijke bruikbaarheid.

Vidi’s

Nijmegen was deze week ook succesvol in het Vidi-subsidieprogramma van onderzoeksfinancier NWO. Universiteit en Radboudumc haalden samen negen van deze persoonsgebonden beurzen à 800 duizend euro binnen. Met zo’n subsidie kunnen jonge onderzoekers een eigen onderzoeksgroep beginnen. Ook krijgen ze een vaste aanstelling of kunnen daar concreet naartoe werken binnen een zogeheten tenure track.

Niels Spierings (Sociale Wetenschappen) wil met zijn Vidi erachter komen hoe religiebeleving van invloed is op de manier waarop moslims zich betrokken voelen bij de politiek. Daar weten we nog verrassend weinig van af, zegt hij per telefoon. ‘We weten dat moslims minder vaak stemmen en gemiddeld vaker conservatievere ideeën hebben over bijvoorbeeld seksuele voorkeur dan niet-moslims. Maar heeft dat nu te maken met hun religie, of komt dat omdat ze een minderheidsgroep zijn in Nederland? Dat antwoord ligt niet meteen voor de hand. In het Midden-Oosten stemmen christenen bijvoorbeeld juist relatief weinig, en zijn zij ook conservatiever.’

Via bestaande vragenlijsten gaat hij onderzoeken welke aspecten van iemands religiebeleving van invloed zijn op deze zaken. ‘Denk dan aan vragen als: hoe vaak ga je naar de moskee en hoe letterlijk neem je de Koran?’ Ook zal hij nieuwe enquêtes afnemen, en samenwerken met maatschappelijke organisaties als democratie-voorlichtingscentrum ProDemos en Maruf, een stichting voor queer moslims.

Jeugdzorg

Bij Sociale Wetenschappen viel ook Anna Lichtwarck-Aschoff in de prijzen. Zij gaat haar Vidi gebruiken om te onderzoeken op welke momenten in psychische behandeltrajecten interventies het beste werken. Specifiek gaat ze hierbij kijken naar jongeren in de jeugdzorg. ‘Vaak zie je dat er fases zijn tijdens psychische behandelingen waarin patiënten destabiliseren’, legt de psycholoog uit aan de telefoon ‘Op die momenten zijn ze het meest vatbaar voor verandering, zowel ten goede – psychisch herstel – of ten kwade, zoals je verliezen in een verslaving.’

In haar project hoopt ze te leren herkennen wanneer zulke fases eraan zitten te komen. ‘Omdat patiënten dan instabieler zijn, zijn ze misschien ook vatbaarder voor interventies die ze juist de goede kant op sturen, is mijn vermoeden.’ Voor dat idee gaat ze theorieën over instabiele systemen toepassen die in heel andere vakgebieden gebruikt worden, zoals de ecologie. Bij een interventie kun je denken aan het naar jezelf uitspreken van een boodschap die je motiveert, zoals ‘ik kan dit’.

Lichtwarck-Aschoff hoopt de resultaten ook meteen in te kunnen zetten in de klinische praktijk. ‘Psychische behandelingen volgen nu vrij strikte protocollen, die niet altijd goed passen bij een individuele patiënt. Ik hoop dat deze methode beter aansluit bij waar mensen behoefte aan hebben.’

‘Hoe straling moleculen kapotmaakt, snappen we niet helemaal’

Een derde Vidi-beurs viel betawetenschapper Daniel Horke ten deel. Hij wil onderzoeken hoe ioniserende straling precies moleculen kapotmaakt in onze lichaamscellen. Dit soort gevaarlijke straling komt veel voor in het heelal, maar wordt ook gebruikt om kankercellen te doden. ‘Hoe dit precies verloopt, snappen we niet helemaal. We weten wel dat de straling ertoe leidt dat er elektronen vrijkomen, en dat die voor veel van de schade zorgen.’

In zijn project wil hij precies volgen wat er van moment tot moment gebeurt als zo’n elektron bijvoorbeeld een DNA-molecuul raakt. ‘In wat voor brokstukken valt het uiteen, en hoe hangt dat af van hoeveel energie zo’n elektron heeft? Of blijft het juist intact, en warmt het slechts op? Dat soort metingen kunnen we pas sinds kort doen, dankzij een speciaal laserapparaat en een soort supersnelle camera.’

De andere zes Vidi’s gaan naar onderzoek dat varieert van eiwitophoping bij Alzheimer en nieuwe behandelingen van longkanker, tot het gebruik van logica-theorieën in de Informatica.