Het werd geen nachtwerk, gisteravond in de Tweede Kamer. SP en CDA hadden allebei drie uur spreektijd aangevraagd voor het debat over het studievoorschot, maar ze hielden hun betoog binnen de perken.

Het zag ernaar uit dat de twee oppositiepartijen wilden ‘filibusteren’: een wetsvoorstel traineren door er eindeloos over te spreken. Zelf ontkennen ze dat. Ze hadden gewoon voor de zekerheid genoeg tijd aangevraagd, zeiden ze gisteren in de Tweede Kamer.

Dus was het debat toch nog voor middernacht klaar. De voorstanders van het leenstelsel roemden de investeringen, terwijl de tegenstanders de doemscenario’s schetsten over duizenden jongeren die zouden afzien van een studie uit angst voor hoge schulden.

Leenangst
Nieuw was vooral de waarschuwing van het CDA dat studenten zo veel mogelijk gaan lenen, omdat ze hun schuld grotendeels kwijtgescholden krijgen. Daardoor zouden de overheidsfinanciën in gevaar komen. Regeringspartijen VVD en PvdA keken ervan op, net als hun bondgenoten D66 en GroenLinks: het CDA hamerde de afgelopen maanden toch vooral op de ‘leenangst’ onder studenten?

Dat klopt allebei, antwoordde Rog. Het stelsel is volgens hem het slechtste van twee werelden. Terwijl sommige studenten niet durven lenen en terugschrikken voor het hoger onderwijs, gaan andere juist profiteren van de nieuwe regels en jarenlang maximaal lenen. Al met al gaat de staatsschuld oplopen en zal het stelsel door zijn hoeven zakken. Rog probeert van meerdere walletjes te eten in zijn kritiek, oordeelde Jesse Klaver van GroenLinks.

Onvermoeibaar probeerden de oppositiepartijen de voorstanders van het wetsvoorstel in moeilijkheden te brengen. Zo vroeg Roelof Bisschop van de SGP aan VVD-lid Pieter Duisenberg of studenten niet dubbel gepakt werden. Dankzij hun goede opleiding krijgen ze immers een hoger inkomen, maar dan betalen ze toch ook meer belasting? Betalen ze hun studie niet via de belasting terug?

‘Deze VVD’er wil een zo laag mogelijke belastingdruk’, antwoordde Duisenberg. En hij onderstreepte nogmaals dat hij geld voor levensonderhoud liever aan onderwijs uitgeeft. Daar zou die student veel meer aan hebben. Hij vond dat zijn politieke tegenstanders daar niet huiverig voor zouden moeten zijn. We moeten zekerheden loslaten om nieuwe zekerheden te bereiken, zei hij. Als je vasthoudt aan wat je hebt, weet je zeker dat je het kwijtraakt. Hij gaf zijn eigen kind als voorbeeld, dat volgend jaar gaat studeren. In deze tijd van wereldwijde concurrentie moeten we investeren in onderwijs, en dat kan dankzij het leenstelsel.

Zeshonderd miljoen
Maar sommige partijen trokken de voorgespiegelde investeringen in twijfel. De voorstanders schermen soms met één miljard aan investeringen, maar dat bedrag is ook wel eens achthonderd miljoen en – zonder de bezuiniging op de ov-studentenkaart – zelfs lager dan dat: ruim zeshonderd miljoen. De SGP miste bovendien een ‘stip op de horizon’. Het was helemaal niet duidelijk waar de onderwijsinstellingen het geld eigenlijk voor wilden gebruiken, zei Bisschop.

Carola Schouten legde de vinger bij GroenLinks op de zere plek: kon Jesse Klaver toegeven dat zelfstandig wonende gehandicapte studenten erop achteruit gingen? Die krijgen straks wel een tegemoetkoming, maar die is slechts duizend euro per studiejaar, in plaats van de 3.300 euro van de basisbeurs. GroenLinks speelde het via de minister: hij wilde er best vragen over stellen. Misschien kon er iets via het profileringsfonds geregeld worden. Dat is immers niet alleen voor topsporters en medezeggenschappers bestemd.

PVV’er Harm Beertema viel intussen vooral de PvdA aan: die partij zou zijn ideaal van volksverheffing en emancipatie hebben losgelaten door de basisbeurs af te schaffen. Kamerlid Mohammed Mohandis (PvdA) liet zich niet uit te tent lokken, maar zei wel: ‘Als het aan uw partij had gelegen, had ik mijn betoog nooit kunnen houden.’

Vanavond gaat het debat verder en komt minister Bussemaker aan het woord. Zij zat gisteravond slechts als toehoorder in de Kamer. / HOP, Bas Belleman