Zebravissen houden niet van blauw. Daarom zwemmen de dieren in hun nieuwe huis onder de bètafaculteit in grijze bakjes. De zebravissen zijn zo populair als proefdier dat het lab van dierfysiologie is uitgebreid. Wetenschappers van buiten de faculteit kunnen er nu ook mee werken.

Op metalen rekken in de kelder van het Huygensgebouw staan een kleine vijftig bakken met in elke bak zo’n dertig rondzwemmende visjes. Het lab van de afdeling dierfysiologie is uitgebreid om de vele onderzoekers van buiten de faculteit in staat te stellen om de zebravis als proefdier te gebruiken.

Tom Spanings, manager van de ‘Zebrafish Facility’, vertelt dat inmiddels 25 onderzoekers met de visjes werken. ‘Vooral vanuit het Radboudumc is er vraag naar.’ Spanings helpt de onderzoekers op weg. Onder hen is Tom Schirris van de afdeling farmacologie en toxicologie.

Spierpijn

Schirris doet onderzoek naar medicijnen die het cholesterol verlagen, wereldwijd zijn er ruim honderd miljoen gebruikers. Het medicijn heeft echter een vervelende bijwerking: 10 tot 20 procent van de patiënten krijgt spierklachten en kan daardoor niet goed bewegen. Schirris heeft ontdekt dat dat waarschijnlijk te maken heeft met de energieproductie van de spiercellen: die stagneert door het medicijn(statines). Hij is nu op zoek naar medicijnen die die eigenschap niet hebben. ‘We kijken of we geneesmiddelen kunnen maken zonder die spierverslappende werking, maar met een  cholesterolverlagend effect.’

De middelen die hij samenstelt, kan hij vervolgens testen in spiercellen onder de microscoop. ‘Maar dat is niet ideaal. Je wilt eigenlijk het effect zien op organismeniveau.’ Via een collega kwam hij op het spoor van de zebravis en het lab van hoogleraar Gert Flik.

En hij is enthousiast over de mogelijkheden. ‘Ik kan hier in ieder klein bekertje een vis stoppen en zo steeds een andere stof testen. Een computer volgt de bewegingen over de tijd en dan krijg ik op mijn scherm een lijnpatroon te zien.  Zo kan ik voor elke stof precies zien wat het effect is op het bewegen.’

‘Waar een patiënt last van heeft, dat zie ik duidelijk terug in een visje’

Schirris is blij met de faciliteit. Onderzoek met zebravissen, zeker in het stadium dat ze nog larf zijn, vergt geen tijdrovende aanvragen bij de ethische commissie. ‘Bovendien: ik kan het effect van de geneesmiddelen goed meten. Waar een patiënt last van heeft, dat zie ik duidelijk terug in een visje.’

Grijze bakken

De toegevoegde waarde van het Nijmeegse lab met zebravissen, zegt hoogleraar Gert Flik, is dat hij en zijn collega’s dankzij hun jarenlange ervaring met vissen als proefdier inmiddels zoveel over de zebravis weten. ‘Wij kunnen op basis van die kennis de beste faciliteiten aanleggen. Een voorbeeld: de kasten waarin de visbakken staan zijn in veel labs blauw – vanuit het misverstand dat vissen van blauw zouden houden. Wij weten dat dat niet zo is. Bij ons zijn de bakken grijs.’