We maken elkaar gek met pochen over onze successen. Maar in de wetenschap is er nu een trend om juist óók mislukkingen te delen. 'Ik beschrijf gewoon hoe het echt is gegaan.'

‘2005: VENI-beurs. 2009-2011: VIDI-subsidie, Humboldt-stipendium en DFG-beurs.’ Het lijkt erg indrukwekkend als je het online cv van Stefan Maubach leest. Totdat je ziet dat het de onderzoeksbeurzen zijn die hij allemaal niet heeft gekregen: het is zijn ‘cv van mislukkingen’. Maubach is docent bij wiskunde op de Radboud Universiteit. Hij vindt het belangrijk een tegengeluid te laten horen bij alle ogenschijnlijke succesverhalen van wetenschappers.

‘De academische wereld zit vol apenrotsgedrag’

Maubach staat niet alleen. Steeds meer onderzoekers zijn open over beurzen en banen die aan hen voorbij zijn gegaan. Johannes Haushofer, psychologie-onderzoeker aan Princeton University, joeg de trend aan, geïnspireerd door een Nature-artikel van Melanie Stefan uit 2010. De onderzoekster uit Edinburgh stelde daarin voor om transparanter te zijn over afwijzingen en tegenslagen. Het laat jonge onderzoekers zien dat ook gelauwerde wetenschappers net mensen zijn.

Presteren

Het sprak Maubach meteen aan. ‘De academische wereld zit vol apenrotsgedrag. Onderzoekers praten vooral over hun successen.’ Hij wil met zijn cv laten zien dat een academische carrière ook tal van tegenslagen en zijpaden kent. ‘Ik beschrijf gewoon hoe het echt is gegaan.’

Zo laat hij ook zien hoe hij bij het lesgeven soms de mist in gaat. ‘Een keer gaf ik college aan een groep studenten over een onderwerp waar ik zelf eigenlijk te weinig vanaf wist. Ik dacht dat ik er wel mee weg kon komen. Bleken er deelnemers aan de wiskunde-olympiade bij te zitten. Daar ging ik echt af.’

Maubach is ervan overtuigd dat openheid over je fouten je gelukkiger maakt. ‘De maatschappij legt zoveel nadruk op stoer zijn en presteren. Niet gek dat zoveel studenten burn-outklachten hebben. Ik wil laten zien dat je kwetsbaar opstellen juist een kracht kan zijn waar je op de lange termijn veel meer aan hebt.’ Fouten en tegenslagen zijn geen teken van zwakte. ‘Iedereen moet fouten maken om te leren.’

Hij plaatst ook kritische kanttekeningen bij de ‘cv’s van mislukkingen’ van gearriveerde, succesvolle wetenschappers. ‘Zij hebben niets te verliezen. Ik vind het krachtiger om je fouten ook te laten zien als wetenschapper met een tijdelijk contract.’

Wanhoop

Teun Bousema, malariaonderzoeker op het Radboudumc, deelt die kritiek. Op zijn website besteedt hij ook aandacht aan zijn mislukkingen. ‘Veel cv’s van mislukkingen zijn in feite een soort cv’s van inspanningen’, vertelt hij. ‘Onderzoekers willen daarmee ook laten zien hoe hard ze werken. Tegenover acht afgewezen beurzen staan dan bijvoorbeeld drie toegekende subsidies. Dan heb je dus heel hard je best gedaan om al die onderzoeksvoorstellen te schrijven. Zijn dat dan nog mislukkingen?’

Bousema vindt het vooral belangrijk om jonge wetenschappers te laten zien dat je ook als succesvolle onderzoeker continu met tegenslagen te maken hebt. ‘Zo is er net een artikel van me afgewezen waarvan de editor vond dat mijn data betekenisloos waren. Daar zit dan drie jaar veldwerk in Afrika in!’ Zo’n genadeloze review raakt hem nog steeds. Hij herkent het lichte gevoel van wanhoop dan ook als promovendi zoiets meemaken. ‘Hoewel ik nu zelfverzekerd durf te concluderen dat de editor het bij het verkeerde eind heeft.’

‘Ik ben ook vaak gestruikeld’

Ook wil Bousema benadrukken dat succes en mislukking in de wetenschap dicht bij elkaar liggen. ‘Een artikel over een onderzoek waar ik erg enthousiast over was, hadden we aanvankelijk ingediend bij een heel gerenommeerd tijdschrift. Na enkele afwijzingen werd het zelfs door het afvoerputje onder de tijdschriften op mijn vakgebied met veel kritiek ontvangen.’ Uiteindelijk accepteerde het blad het artikel na grondige revisie, en wordt het nog steeds heel veel geciteerd.

Slaappil

Bousema probeert zijn promovendi en studenten te laten zien dat falen er gewoon bij hoort. ‘Het is niet erg als het af en toe misgaat, ik ben ook vaak gestruikeld.’ Zoals die keer dat hij een gastcollege op Harvard gaf voor een internationale cursus over malaria. ‘Ze hadden me speciaal laten overkomen, maar eigenlijk lag het onderwerp te ver buiten mijn comfortzone. Een gerenommeerde toehoorder ging agressief de discussie met me aan en overklaste me volledig. Het doet nog steeds zeer als ik eraan terugdenk.’

Of toen hij een keynote-lezing gaf in Bazel en zich niet helemaal lekker voelde. ‘Ik nam een halfuur van tevoren een pijnstiller in. Dacht ik. Bleek het een slaappil te zijn!’