‘Universiteiten: leid kritische denkers op’
-
Frans Timmermans on campus in 2017. Photography: Dick van Alst.
Frans Timmermans reisde vanochtend met een boodschap af naar zijn oude universiteit. In de Nijmeegse Aula deed de vice-president van de Europese Commissie een oproep aan de academie om kritische denkers op te leiden, die buiten hun eigen bubbel durven te treden.
Frans Timmermans deed dat in de eerste Frans Timmermans-lezing, een tweejaarlijkse reeks lezingen van de letterenfaculteit. Timmermans, die in de jaren tachtig Frans studeerde in Nijmegen, reageerde verrast en vereerd. ‘Ik ben toch niet al dood? Of met pensioen?’, grapte hij.
De politicus nam zijn publiek mee in een verhaal over industriële revoluties, de opmars van kunstmatige intelligentie en het populisme in Europa. En: hoe die ontwikkelingen onderling met elkaar verbonden zijn. Nationale sentimenten hebben bijvoorbeeld altijd een oorsprong in economische hervormingen en de angst daarvoor. Brexit, zo analyseert Timmermans, is gedreven door de wens van mensen om de controle weer terug te grijpen.
Ander land
Universiteiten hebben een belangrijke rol te spelen in de veranderende maatschappelijke context, vindt de politicus. Timmermans prees het Erasmusprogramma, waarmee studenten op kosten van de Europese gemeenschap een paar maanden in het buitenland kunnen studeren. ‘De beste manier om andersdenkenden te ontmoeten is door naar een ander land te gaan.’
‘We hebben de kunst van het oneens zijn verleerd’
‘We hebben de kunst van het oneens zijn verleerd’, ging Timmermans verder. Daarin spelen sociale media een grote rol, meent hij: mensen verkeren steeds meer in hun eigen digitale bubbel. Dat proces wordt versterkt door het algoritme van Facebook, dat vooral informatie toont waar de gebruiker zich in kan vinden. Juist universiteiten moeten daarom plek bieden aan tegenstrijdige ideeën en meningen, zodat jonge mensen gewapend worden tegen nepnieuws en complottheorieën. Ze moeten leren voor zichzelf te denken en kritische vragen te stellen.
Een collectief geheugen is daarbij van levensbelang, zodat we lessen kunnen trekken uit de geschiedenis. Maar, zo merkt Timmermans ook bij zijn eigen kinderen, die historische kennis steeds minder aanwezig onder de jongste generatie. ‘”Dat hebben wij niet nodig”, zeggen ze dan: en dan wijzen ze naar hun telefoon.’
De lezing van Frans Timmermans is hier terug te lezen (in het Engels).
Klaas Landsman schreef op 23 november 2017 om 17:43
Hoe sympathiek, intelligent en eloquent de lezing van Frans Timmermans ook was, zijn boodschap bleef een in mijn ogen typische reflex: wie problemen heeft met de Europese eenwording en de Europese Commissie is een populist en/of een nationalist, en als die mensen het voor het zeggen krijgen, hoed je dan (in een relatief korte lezing noemde hij meerdere malen Auschwitz, Buchenwald, en de Holocaust). Dit doet geen recht aan volkomen terechte bezwaren tegen de EU en de EC (zoals het rampzalige landbouwbeleid, de grote invloed van de autolobby, en de algehele triomf van het kapitalisme) en al helemaal niet aan een politieke visie die benadrukt dat decentraal bestuur wellicht tot betere resultaten leidt dan de steeds toenemende concentratie van macht en middelen die van Europa tot onze eigen faculteiten zichtbaar is. Al verdedigde hij de democratische waarden (inclusief een vrijwel ongelimiteerde vrijheid van meningsuiting) met verve, het tegelijk op een extremistisch politiek zijspoor rangeren van meningen die hem niet welgevallig zijn voedt dit zijspoor juist (naast de “populisten” en de Brexiteers, die ik na 8 jaar in Engeland te hebben gewoond volkomen begrijp, hoe rampzalig hun wens ook is, kreeg bijvoorbeeld ook Varoufakis een sneer). NB Graag had ik dit verhaal ter plaatse gehouden en zijn antwoord aangehoord, maar helaas was de tijd om!