Het studiejaar is (voor de meeste studenten) goed en wel voorbij. Hoog tijd voor vakantie dus. Al die extra tijd moet natuurlijk wel op een leuke manier opgevuld worden – en wat is een betere manier om dit te doen dan door te lezen? Hoogleraren en studenten tippen deze 'must reads'.

Wie het kantoor van filosoof en psycholoog Pim Haselager (62) in het Maria Montessorigebouw binnenloopt, treft meteen een enorme stapel boeken aan. Niet alleen in de boekenkast, maar ook in verschillende stapels op meerdere plekken in de kamer.

De universitair hoofddocent bij Artificial Intelligence is duidelijk een fervent lezer. ‘Ik kan me niet herinneren dat ik niet kon lezen, het was er altijd. Boeken nemen je mee naar een andere tijd, weg van de drukte van het dagelijks leven. Als ik een week niet lees voel ik me niet prettig,’ legt Haselager uit.

Promovenda Solange Ploeg (29) van de afdeling Politieke Geschiedenis deelt dat gevoel: ‘Ik begon al vroeg met lezen, het is altijd mijn grootste hobby geweest.’

Stress

Hoogleraar Strafrecht Piet Hein van Kempen (53) kan zich niet herinneren wanneer hij leerde lezen, maar hij kan met zekerheid zeggen dat het is blijven hangen: ‘Literatuur biedt je de mogelijkheid om nieuwe werelden te ontdekken en om in de levens van andere mensen te duiken, en om van de schoonheid en de kracht van taal te genieten.’

Maar ook mensen die niet geboren zijn als boekenwurmen kunnen literatuur waarderen. De Engels-Italiaanse Informaticastudent Lorenzo Lo Brutto (19) las lange tijd bijna niet: ‘Ik vond lezen best wel saai en ik kon er niet van genieten’, zegt hij. Maar aan de universiteit pakte hij de draad opnieuw op. ‘Ik had enorm veel stress en realiseerde me dat ik iedere dag alleen aan het studeren was. Als ik nu even wil relaxen, ga ik naar een hele andere plek dan waar ik normaal werk, zoals het park, en lees ik gewoon.’

‘Welk boek ik lees is afhankelijk van hoe ik mij op dat moment voel’

Niet iedereen pakt lezen op dezelfde manier aan. Lo Brutto vindt het prettig om één boek per keer te lezen: ‘Er zijn niet zoveel boeken waar ik van houd, maar als ik er dan een vind dat ik leuk vind, dan doe ik mijn best om er zoveel mogelijk uit te halen.’ Ploeg steekt liever al haar focus in één boek. Maar de promovenda bewaart sommige specifieke boeken voor specifieke momenten. ‘Welk boek ik lees is afhankelijk van hoe ik mij op dat moment voel en van mijn stressniveau.’

Verwarrend

Hoogleraren Haselager en Van Kempen daarentegen lezen liever verschillende boeken tegelijk. Haselager is wel erg extreem: hij leest zo’n veertig boeken door elkaar. Dat lijkt misschien overdreven, maar de professor doet dat wel op een georganiseerde manier. ‘Ik lees per tijdvak – op dit moment lees ik bijvoorbeeld boeken uit de late negentiende eeuw – en ik heb een lijst waarop ik alles bijhoud. Zo leer je de tijdsgeest uit een bepaalde eeuw beter kennen, maar je moet het wel systematisch aanpakken.’ Van Kempen leest veel minder boeken tegelijk, meestal zo’n vijf op hetzelfde moment, ook volgens een bepaald systeem. ‘Ik lees bijvoorbeeld nooit twee spionageromans of twee biografieën op hetzelfde moment. Ik lees altijd verschillende soorten boeken zodat ik ze niet door elkaar haal.’

Welke boeken hebben echt indruk gemaakt op de lezende hoogleraren en studenten? ‘Voor Duits op de middelbare school moest ik De Gedaanteverwisseling van Franz Kafka lezen,’ vertelt Haselager lachend. ‘Ik begreep het Duitse woord voor insect niet, maar ik dacht dat door de context wel duidelijk zou worden wat het betekende. Niet dus, waardoor het verhaal enorm verwarrend werd. Sindsdien weet ik dat ik woorden moet opzoeken die ik niet ken. Maar het was wel een geweldig boek.’

Brutto kiest voor Paper Towns, geschreven door John Green: ‘Niet per se omdat het zo goed is, maar het was het eerste boek wat ik las en het gaf me inzicht in de creatieve kracht van boeken.’ Ploeg werd geroerd door boeken van de Georgische Nino Haratischwili, in het bijzonder door The eighth life (for Brilka): ‘Haratischwili’s boeken zijn exceptioneel. Ze schrijft over Oost-Europese geschiedenis en maakt gebruik van verschillende perspectieven. Ze is in staat om je mee te laten leven met ieder personage en om een zwaar onderwerp vol geschiedenis erg persoonlijk te maken.’

Stomme mensen

Van Kempen is van mening dat boeken ook echt een grote impact kunnen hebben op mensen. Hij is altijd gefascineerd geweest door de Russische cultuur en literatuur en zijn eerste echte leesherinnering is van Lev Tolstojs Opstanding.’ Maar er is nog een Russische literaire klassieker die zijn sporen heeft nagelaten: Misdaad en Straf van Fjodor Dostojevski. Zoveel indruk dat Van Kempen verschillende uitgaves van het boek verzamelt. ‘Ik heb ongeveer 40 verschillende edities in zo’n 36 verschillende talen’, zegt hij. ‘In het Russisch, het Ests, klassiek en nieuw Chinees en verschillende Duitse uitgaven, waarvan één gedrukt is in het Gotisch.’

‘Wuthering Heights van Emily Brontë gaat over niets’

Maar er zijn ook boeken die de lezers maar niets vinden. Zo maakte Emily Brontës klassieker Wuthering Heights maar weinig indruk op Haselager. ‘Het gaat over stomme mensen die stomme levens leiden, ontiegelijk gemeen zijn en zich alleen maar miserabel voelen. Ik geloof best dat het literaire kwaliteiten heeft, maar het was erg moeilijk om te lezen.’ De 29-jarige Ploeg heeft gelijkaardige kritiek op de klassieker De Avonden van Gerard Reve: ‘Ik begrijp waarom het een belangrijk boek is, maar het was saai en ik vond de hoofdpersoon maar niets.’ Van Kempen kon dan weer niet genieten van Gomorrah van Roberto Saviano: ‘Het onderwerp, georganiseerde misdaad, is erg interessant, maar de structuur en schrijfwijze is enorm slecht.’

Boekenclub

Maar wat is de beste manier om een boek uit te kiezen tussen alle boeken die ooit geschreven zijn? Haselager focust meestal op boeken uit één specifieke tijdsperiode. Hij laat de periode de boeken voor hem kiezen. Ploeg en Van Kempen zijn allebei lid van een boekenclub, een ervaring die ze van harte aanbevelen. De boekenclub van Ploeg is tamelijk klassiek: iemand kiest een boek, wat iedereen vervolgens samen leest.

De boekenclubs van Van Kempen gaan iets creatiever te werk. Eén ervan bestaat uit werknemers van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid. ‘We dineren samen en we praten over de boeken die we gelezen hebben sinds de laatste keer dat we elkaar zagen’, zegt hij.

De tweede boekenclub heet De Lezers en bestaat uit prominente leden van de Radboud Universiteit, waaronder voormalig decaan van de letterenfaculteit Margot van Mulken, voormalig Denker des Vaderlands Paul van Tongeren en rector magnificus Han van Krieken. ‘We komen drie keer per jaar bijeen in boekhandel Roelants en discussiëren anderhalf uur over drie boeken,’ verteld Van Kempen. ‘De discussie die ontstaat tussen onszelf en het publiek is erg inspirerend.’

Dit artikel werd uit het Engels vertaald door Lara Nijhof