Een 10 halen voor je profielwerkstuk, dat doe je niet zomaar. Drie leerlingen van het Nijmeegse Dominicuscollege is het gelukt, met een beetje hulp van de Radboud Universiteit. Bij CERN in Zwitserland deden ze onderzoek in de deeltjesfysica en als profielwerkstuk schreven ze er een artikel over.

Twee jaar geleden moedigde natuurkundedocent Rachel Crane haar leerlingen Lisa Biesot, Milou Engelen, Olaf Leenders, Guusje van Haren en Rolf van Kleef aan om mee te doen met een wedstrijd van het CERN. Daarvoor moesten ze een voorstel voor een onderzoeksproject schrijven.

Over het hoe en wat van zo’n voorstel gingen de scholieren te rade bij Charles Timmermans van Experimental High Energy Physics van de Radboud Universiteit. Timmermans: ‘Ze wilden eerst meer leren over elementaire deeltjesfysica.’ Uiteindelijk kwamen ze uit bij het groeien van kristallen en het bouwen en testen van een calorimeter, waarmee je de energie van deeltjes kunt meten.

‘We hadden op school en bij colleges op de Radboud Universiteit al kristallen laten groeien,’ legt Guusje van Haren uit. ‘Als je daar een deeltje doorheen schiet, krijg je een schokgolf die je iets vertelt over het soort deeltje dat erdoorheen gegaan is. Dat kun je meten met een calorimeter, dus daar hebben we er acht van gebouwd.’

Universitair niveau
Niet bepaald een gemakkelijk onderwerp en ook zeker niet iets dat onder de standaard middelbare school-natuurkunde valt. Guusje van Haren: ‘We hadden totaal geen kennis van deeltjesfysica en zijn daarover bijgespijkerd op de universiteit. Zelf zat ik pas in 4 vwo.’ Docent Crane beaamt dit: ‘Dit is echt een onderwerp op universitair niveau, maar de leerlingen pikten het snel op. Eigenlijk is het interessanter dan de dingen die normaal gesproken behandeld worden.’ Guusje: ‘We wilden testen of een relatief eenvoudige meter gemaakt door scholieren ook zou kunnen werken bij het CERN.’

De Nijmegenaren wonnen de wedstrijd en mochten samen met een groep Griekse leerlingen twee weken lang hun calorimeters testen en er experimenten mee uitvoeren bij het CERN in Zwitserland. ‘Daarmee verkregen ze een hele hoop data, waardoor Guusje, Milou en Rolf het idee kregen om als profielwerkstuk er een artikel over te schrijven in het Engels,’ vertelt Crane. ‘De andere twee studeren inmiddels al.’

Publicatie
‘Het artikel zal ook daadwerkelijk gepubliceerd worden in een wetenschappelijk tijdschrift’, vertelt Guusje. ‘Het hele project is voor mij een grote inspiratie geweest om me verder te verdiepen in de natuurkunde.’ Ook Timmermans vond het leerzaam: ‘Het is duidelijk dat je leerlingen niet moet onderschatten, ze kunnen vaak meer dan je denkt.’

Olaf Leenders studeert inmiddels natuurkunde in Nijmegen, Lisa Biesot doet sterrenkunde in Groningen. Guusje van Haren wil zelf ook verder gaan in de natuurkunde, maar de andere twee gaan een andere kant op: Rolf van Kleef wil informatica gaan studeren terwijl Milou Engelen de economische kant op gaat. ‘Heel verschillend dus,’ zegt Guusje. ‘Dat bleek ook wel uit de verschillende visies die we hadden op het benaderen van sommige problemen. Maar dat is juist leerzaam.’ / Timo Nijssen