OPINIE - Vanaf vanmiddag twaalf uur is Donald Trump president af. Zijn nalatenschap stemt sober, zegt politicoloog en docent Amerikaanse politiek Peter van der Heiden in een analyse. 'Trumps grootste erfenis is dat de waarheid er niet meer toe doet.'

De erfenis van vier jaar Donald J. Trump – waar in godsnaam te beginnen? Is er wel een meetbare nalatenschap? Natuurlijk wel, maar dat zal niet zijn waardoor Trump herinnerd wordt, hoe hard hij ook verkondigt dat hij, in tegenstelling tot andere presidenten, wél heeft gedaan wat hij vooraf beloofde. Een muur op de grens met Mexico bijvoorbeeld, betaald door de Mexicanen. En hij is een eind gekomen. Weliswaar beloofde hij een muur van 1000 mijl en leverde hij er ‘slechts’ 400 (en dan ook nog eens grotendeels vervanging voor al bestaande hekken), maar: hij staat er. Alleen betaalde Amerika hem wel zelf, Mexico droeg geen peso bij.

Ook zou Trump alle illegale vreemdelingen deporteren. Van dit plan kwam vrijwel niets terecht, maar het leverde wel heel veel imagoschade op voor de VS door het scheiden van ouders en kinderen, waarbij de laatsten zelfs in kooien werden opgesloten.

Mislukte beloften

Een inreisverbod voor moslims zou er komen, hetgeen geheel tegen de Constitutie ingaat, zodat er slechts een zeer afgeslankte versie van kracht werd. En zo gingen de meeste dingen niet of slechts ten dele door: Hillary Clinton werd niet vervolgd, Obamacare werd niet vervangen, de betere handelsakkoorden waren maar mondjesmaat beter, de infrastructuur in de VS zou eindelijk eens worden aangepakt maar is nog even rampzalig, de VS zou uit de NAVO stappen maar zit er nog in, de nationale schuld zou worden verminderd maar steeg tot ongekende hoogte  – het is een lange lijst van mislukte of slechts ten dele nagekomen beloften, te lang om hier op te noemen.

‘Het is een lange lijst van mislukte of slechts ten dele nagekomen beloften’

Daar staat natuurlijk ook wel wat tegenover. Zo vertrok Amerika zoals aangekondigd uit het Parijse klimaatakkoord, haalde Trump een fors deel van de troepen terug, verplaatste hij de Amerikaanse ambassade naar Jeruzalem, bombardeerde hij IS tot er nauwelijks meer iets van over was, pakte hij Iran stevig aan en verhoogde hij het militaire budget. Hij kwam met een forse belastingverlaging, maar volgens het trickle down principe, waardoor deze alleen bij de allerrijksten terechtkwam in de hoop dat dit zou doorwerken in de economie – tevergeefs natuurlijk, zoals we al weten sinds Reagan hetzelfde probeerde met desastreuze gevolgen. Hij zorgde voor deregulering, wat hem flink geliefd maakte bij ondernemers die last hadden van zaken als milieuwetgeving.

Op het verantwoordelijke agentschap benoemde hij een klimaatveranderingsontkenner die eerder fortuin vergaarde als advocaat voor vervuilende ondernemers; so much for draining the swamp. En als klap op de vuurpijl wist hij, met enige Republikeinse list en bedrog, maar liefst drie aartsconservatieve nieuwe hoge rechters te benoemen, waardoor dat rechtscollege nog generaties lang een bolwerk tegen progressieve politiek zal kunnen zijn.

Polarisatie

Hier zou je een prima optelsom van kunnen maken en conclusies trekken over de waarde van de nalatenschap van de vijfenveertigste president, ware het niet dat het in zijn geval niet gaat om de meetbare opbrengst. Bij Trump gaat het om wat hij heeft teweeggebracht. Dan valt natuurlijk allereerst de ongelooflijke polarisatie in de VS op, waarvan Trump weliswaar niet de aanstichter is, maar die hij zeker heeft verhevigd. Die polarisatie was Trumps bewuste politieke strategie en bracht hem wat hij wilde: een vrijwel onbeperkte macht binnen zijn partij. Hij mobiliseerde immers de massa’s, hij wist meer mensen naar de stembus te lokken dan welke zittende president ooit. Republikeinse politici waren van diezelfde massa’s afhankelijk – en dus van Trump. Tot de lemmingen op 6 januari over het randje gingen met de bestorming van het Capitool.

Zonder Trump ook geen QAnon, dat mag toch wel gevoeglijk worden aangenomen. Al is het maar omdat hij de hoofdpersoon is in die bizarre samenzweringstheorie. Trump zou immers de wereld redden van het wereldwijde grootschalige pedofielennetwerk dat overal de lakens uitdeelt, onder leiding van de Democraten en Bill Gates. Hij is ook de wegbereider van dit soort theorieën – het lijkt haast ondenkbaar om de grootschalige verspreiding hiervan te kunnen voorstellen zonder Trumps continue bizarre leugens en verdachtmakingen aan het adres van de fake news media, in zijn ogen volksvijand nummer één. En dat QAnon lijkt wereldwijd een grotere vinger in de pap te krijgen dan het niet-bestaande pedofielennetwerk en is flink ondermijnend bezig.

Die bovengenoemde leugens, die continue stroom aan controleerbare onwaarheden, dat is volgens mij de echte erfenis van Trump. Liegend vanaf het allereerste moment: dat het pas na de inauguratie begon te regenen terwijl iedereen het tegenovergestelde zelf kon vaststellen (ik zie George W. Bush nog worstelen met zijn plastic regencape), gevolgd door het ‘alternatieve feit’ van de ‘grootste menigte bij een inauguratie ooit’ tot ‘grootschalige verkiezingsfraude’. De vier jaren Trump worden keurig ingekapseld door leugens. En dat is meteen ook het trieste. Vier jaar lang is het Amerikaanse volk voorgelogen door zijn president. Trumps erfenis is daarmee dat de waarheid er niet meer toe doet.