Jurist en privacy-deskundige Merel Koning van de Radboud Universiteit schijnt haar licht over de sleepnetwet, de nieuwe wet waarmee inlichtingen- en veiligheidsdiensten grotere datastromen kunnen aftappen en onderzoeken. Ook van onschuldige mensen.

Moeten we ons zorgen maken over de nieuwe sleepnetwet?

‘Ja, we moeten ons zeker zorgen maken. Nu krijgt één instantie de bevoegdheid om vrijwel ongericht informatie te tappen en onderzoeken. Er is een verplichting om de gegevens te wissen, nadat ze zijn bekeken en onbruikbaar blijken. Hierdoor ontstaat een kans op stuwmeren aan niet bekeken data, die lang worden opgeslagen. Daarbovenop komt dat er geen concrete waarborgen zijn ingebouwd tussen de Nederlandse en andere overheden. Nederland mag vrij makkelijk gegevens doorsturen naar en ontvangen van andere landen, zonder dat de privacy is gewaarborgd.’

Maar wordt Nederland dan niet veiliger door de sleepnetwet?

‘Hoe meer data, hoe meer inzicht, is vaak de gedachtegang. Toch hoor je na bijna elke terroristische aanslag dat de dader al op de radar stond. Er zijn dus gegevens waarmee die mensen worden opgespoord, maar overheden doen daar vervolgens weinig mee. Dat komt volgens mij omdat veiligheidsdiensten zich oriënteren op een veel te grote set aan verschillende datastromen. Met de nieuwe wet worden dat er nog meer. Gevaarlijk, want meer data betekent dat er minder data nuttig worden gebruikt. Daardoor kan het juist onveiliger worden.’

Moeten studenten zich extra zorgen maken? Hun digitale voetafdruk is immers groot in verhouding met andere demografische groepen.

‘Ja en nee. Studenten zijn inderdaad digitaal erg zichtbaar. Ze leven transparant. Daarbij zijn ze relatief vaak actief in protestbewegingen. Neem de recente actie van de Amerikaanse FBI, die de gegevens heeft opgevraagd van mensen die een anti-Trump Facebookpagina hebben geliked. Dit soort protesten werden vroeger nog gewoon analoog georganiseerd. Nu gebeurt dit digitaal.’

‘Toch is dit geen reden om het protesteren te laten. We leven in een democratie, protesteren is toegestaan. We hebben bepaalde grondrechten. Ik juich het toe dat er een aanvraag is gedaan voor een referendum tegen de sleepnetwet, niet geheel toevallig door studenten. Ik heb de petitie daarvoor al ondertekend, het is toch een soort laatste redmiddel.’

Eigenlijk komt de tegenactie dus te laat. We hadden eerder moeten ingrijpen. Zijn we ons wel voldoende bewust van de gevaren voor onze privacy?

‘We worden steeds bewuster van het belang van privacywetgeving. Bijna iedereen kent wel verhalen uit hun omgeving van cyberstalken of identiteitsfraude. De voorbeelden komen steeds dichterbij. Het onderwerp wordt tastbaarder. Daarbij komt dat we steeds meer weten over de technologie. Daarom raakt dit referendum ook veel mensen, in tegenstelling tot het Oekraïne-referendum. Dat was voor velen toch meer een ver-van-mijn-bed-show.’

Is de nieuwe wet dan nog wel ergens goed voor?

‘De wet regelt ook een aantal andere zaken naast het sleepnet. Zo is het toezicht op de bepaalde handelingen van de AID bijvoorbeeld verscherpt. Daarnaast zou je met enig cynisme kunnen zeggen dat het goed is voor de Nederlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Ze zetten zichzelf hiermee weer in de internationale markt van uitwisseling van data. Maar of dat nu positief is….’

Merel Koning geeft op dinsdag 10 oktober in LUX een lezing over privacy en hackers aan de hand van de populaire serie Mr. Robot. Voor meer informatie, klik hier. Daarnaast geeft ze donderdag 5 oktober een lezing en workshop, alleen toegankelijk voor genodigden.