Zaterdag trekken studenten naar Amsterdam om te protesteren tegen de inrichting van de nieuwe studiebeurs. Die is te laag en er is te weinig compensatie voor de pechgeneratie, zo luidt de kritiek. Maar hoe zat het ook alweer met de studiebeurs en de pechgeneratie? Vijf vragen.

Een paar duizend studenten worden er morgen op de Dam in Amsterdam verwacht om te protesteren tegen de het nieuwe studiefinancieringsstelsel. Ze vinden de basisbeurs te laag, net als de compensatie voor het leenstelsel. Het protest is onderdeel van de langlopende campagne #nietmijnschuld en wordt georganiseerd door FNV Young & United en de Landelijke Studentenvakbond (LSVb).

Vanuit Nijmegen reizen ook de nodige studenten af richting de hoofdstad. Studentenvakbond AKKU, die afgelopen donderdag als ‘opwarmer’ al actie voerde in Amsterdam, trekt in ieder geval met zo’n twintig man naar De Dam. ‘Wij studenten worden gewoon genaaid’, zegt AKKU-voorzitter Kayleigh Hofstede. ‘De regering geeft niets om ons.’

Even terug naar het begin: de afgeschafte studiebeurs. Hoe zat het ook alweer?

Studenten die vóór 2015 begonnen met hun studie hadden recht op een basisbeurs. Als je bij je ouders in huis woonde was dat ruim 100 euro per maand, uitwonend zo’n 285 euro. Die studiebeurs maakte plaats voor het sociaal leenstelsel. Wie geld van DUO wilde, moest dat voortaan lenen.

Daar stonden enkele beloftes van de overheid tegenover. Zo zou de rente op de lening (zo goed als) nul procent zijn en zou het geld dat de overheid bespaarde door de invoering van het leenstelsel worden geïnvesteerd in de kwaliteit van het onderwijs. Ook zou de studielening het aanvragen van een hypotheek niet in de weg zitten.

‘De regering geeft niets om studenten’

Die beloften werden echter (deels) niet nagekomen. Al eerder bleek uit onderzoek dat de zogeheten kwaliteitsafspraken over het onderwijs niet nageleefd werden. Ook bleek dat in de praktijk studenten met een basisbeurs een hogere hypotheek krijgen, dan studenten die aangewezen waren op het leenstelsel. Daar komt het recente nieuws bovenop dat de rente op de studielening vanaf volgend jaar hoogstwaarschijnlijk van de nul af gaat.

Er is al eerder geprotesteerd, waartegen was dat dan?

Eigenlijk was er sinds de afschaffing van de basisbeurs al de nodige kritiek. Die leefde enkele malen op, bijvoorbeeld toen bekend werd dat de kwaliteitsafspraken niet nagekomen werden en rond de Tweede Kamerverkiezingen van 2021. In mei vorig jaar werd er landelijk gestaakt door studenten. Met succes: in september van dat jaar stemde de Tweede Kamer voor de herinvoering van de basisbeurs. In december volgde een protestmars door Den Haag, als roep om compensatie voor studenten die gebruik moesten maken van het leenstelsel. Bij die mars werd er volgens Hofstede ‘excessief geweld gebruikt tegen de vreedzame demonstranten’.

Toen begin van dit jaar het regeerakkoord gesloten werd, kwamen de plannen voor de herinvoering van de basisbeurs op tafel te liggen. Maar ook op die plannen kwam snel kritiek: er was te weinig compensatie voor de zogeheten pechgeneratie, de generatie die gebruik moest maken van het leenstelsel.

Tijd voor actie dus, vinden de studenten, daarom is er morgen een demonstratie op de Dam.

Pechgeneratie, waar komt dat begrip vandaan?

Studenten die tussen 2015 en 2022 begonnen aan hun studie hebben dus géén recht op een studiebeurs. Maar er spelen ook andere financiële aspecten mee. Zo neemt de koopkracht van studenten af, omdat boodschappen én huur relatief duurder zijn geworden de laatste jaren en de lonen voor studenten – die vaak toch al niet bijster hoog liggen – niet even hard meestijgen. Als kers op de taart werd eind mei bekend dat de rente op de lening waarschijnlijk omhoog gaat.

Het gevolg is dat veel studenten moeite hebben om rond te komen, zo berichtte de Volkskrant afgelopen dinsdag nog. ‘Pech op pech op pech’, omschreef Ama Boahene, voorzitter van de LSVb, het tegen die krant. En dat terwijl de gemiddelde studieschuld alsmaar hoger wordt.

Om nog maar te zwijgen over de coronapandemie, die ervoor zorgde dat het fysieke onderwijs werd lamgelegd en ook veel sociale activiteiten niet door konden gaan. Het resultaat: grote zorgen om het studentenwelzijn. Maar liefst 65 procent van de studenten voelde zich tijdens de crisis slechter dan daarvoor, zo bleek uit onderzoek van de Radboud Universiteit.

Maar die studiebeurs is toch terug én er komt compensatie. Wat is dan nog het probleem?

‘Dankzij jarenlang actievoeren wordt het leenstelsel afgeschaft, maar waar het kabinet nu mee komt is nauwelijks een verbetering te noemen’, zei Boahene in een eerder interview. Hofstede onderschrijft dat: ‘De situatie is zelfs nóg slechter dan eerst, nu er ineens tóch rente betaald moet worden.’

‘Wat heb je aan een minimale compensatie met een studieschuld van 40.000 euro?’

De compensatie voor de pechgeneratie is niet hoog genoeg, vinden veel studenten. Die bedraagt 359 euro per jaar dat de studenten de studiebeurs hebben misgelopen, slechts 1.436 euro voor een vierjarige studie. ‘Wat heb je aan zo’n minimale compensatie als je een studieschuld van 40.000 euro of meer hebt?’, vraagt Hofstede zich hardop af. Ter vergelijking: een uitwonende student had in tijden van de basisbeurs recht op een kleine 14.000 euro. Bijna tien keer zo veel dus. Mits deze binnen tien jaar de studie afrondde.

Daarnaast is er ook de nodige onvrede over de hoogte van de basisbeurs. Want van 110 euro (thuiswonend) of 274 euro (uitwonend) per maand is niet rond te komen, concludeert de LSVb.

Wat willen de actievoerders zaterdag dan precies?

De eisen zijn helder geformuleerd door de twee organiserende partijen: (1) Een basisbeurs waarmee je zonder schulden kunt afstuderen, (2) eerlijke compensatie voor alle leenstelselstudenten en (3) meer geld voor onderwijs.

De actievoerders hopen dit weekend in gesprek te kunnen gaan met minister Robbert Dijkgraaf van Onderwijs. Hofstede: ‘Vooralsnog hebben alle protesten niet opgeleverd wat we hoopten. Dan kan je niets anders dan concluderen dat de regering de studenten niet serieus neemt. We willen de minister vragen om nu eens écht iets te gaan veranderen. Laten we hopen dat de massa op de Dam hem aanspoort tot het ondernemen van actie.’