Ze zijn er heus nog in Nijmegen: katholieke studenten. Een aantal van hen miste het katholieke gevoel al heel lang op de Radboud Universiteit. Dat de bisschoppen het predicaat 'katholiek' binnenkort officieel intrekken, maakt dat ze zich minder thuisvoelen op de campus.

Joppe Hamelijnck (25) is naar eigen zeggen een bekeerling. ‘Eerst was ik niks’, zegt de masterstudent Human Geography. ‘Ik ben niet-religieus opgevoed, maar aan het eind van de middelbare school ging ik op zoek naar meer dan alleen mezelf, naar dé waarheid.’ Tijdens die zoektocht ging Hamelijnck in 2015 in Nijmegen studeren. Omdat het lekker dichtbij was, niet omdat de Radboud Universiteit een katholieke instelling was.

‘We krijgen die identiteit helemaal niet mee als student’

‘Toen ik drie jaar geleden besloot echt katholiek te worden, kreeg ik de katholieke achtergrond van de universiteit eigenlijk pas in beeld’, zegt hij. Dat hij zich dat helemaal niet realiseerde toen hij de keus voor de Nijmeegse universiteit maakte, zegt volgens hem eigenlijk al genoeg. ‘We krijgen die identiteit helemaal niet mee als student. Heel jammer vond ik dat.’

Geloofsgemeenschap

Vorige week viel er – na een slepend conflict tussen universiteit en de Nederlandse Bisschoppenconferentie – een historisch besluit: de Radboud Universiteit is na bijna honderd jaar niet langer katholiek. De universiteit mag ‘het’ dan officieel niet langer zijn, sommige van haar studenten, zoals Hamelijnck, zijn het nog wel. Hoeveel katholieke studenten er precies rondlopen, is niet exact bekend. Hoogstwaarschijnlijk gaat het om een minderheid. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek was in 2017 ongeveer een derde van de Nederlandse jongeren tussen de 18 en 25 jaar religieus. Uit onderzoek van de GGD Gelderland-Zuid blijkt dat slechts 17 procent van de hoogopgeleiden zichzelf als lid van een kerk of geloofsgemeenschap beschouwt. Onder laagopgeleiden is dat 41 procent.

Joppe Hamelijnck zat vroeger in het bestuur van de Katholieke Studenten Nijmegen (KSN). Die vereniging telt momenteel 42 leden. Een deel daarvan studeert aan de HAN, een deel aan de universiteit en een enkel lid is afgestudeerd op een andere hogeschool of universiteit. Volgens Hamelijnck zijn de meningen over het verlies van de katholieke identiteit verdeeld binnen de vereniging.

De KSN kan als vereniging dan ook geen standpunt innemen, zegt Sophie Beekhuizen (22), masterstudent gezondheidspsychologie en huidig KSN-bestuurslid. De vereniging als eenheid heeft geen mening. Die verdeeldheid is wellicht inherent aan het katholiek-zijn. ‘De kern van ons geloof is hetzelfde’, zegt Hamelijnck, ‘maar we uiten het allemaal anders’. Daar komt bij dat het conflict tussen de bisschoppen en de universiteit een bestuurlijke zaak was waar niet iedereen evenveel vanaf weet, zegt Beekhuizen. ‘We hebben het binnen de vereniging meer over ons persoonlijke leven en ons geloof dan over de identiteit van de universiteit.’

Verdrietig

Bas van Nieuwland (21), geschiedenisstudent en praktiserend katholiek, is wél uitgesproken verdrietig over het besluit van de bisschoppen, al begrijpt hij de beslissing wel. Zelf komt hij uit een cultuur-katholieke familie. ‘Met Kerst gingen we naar de kerk en we vierden carnaval, maar daar bleef het dan wel bij.’ Rond de tijd dat hij ging studeren, is Van Nieuwland bekeerd. Dat de Radboud Universiteit katholiek was, was voor hem een belangrijke reden om juist voor deze universiteit te kiezen.

Eenmaal op de universiteit viel het katholieke perspectief Van Nieuwland tegen. ‘Vrijwel geen enkele student is zich ervan bewust dat de Radboud Universiteit een katholieke universiteit is’, zegt hij. Dat studenten volgens hem bijna niet in aanraking komen met katholieke standpunten, noemt hij ‘een verloochening van de oorspronkelijke missie’. Een katholieke universiteit moet zich niet beperken tot katholieke visies op de wetenschap, vindt hij. ‘Maar zij moet de identiteit tenminste wel aanbieden en meenemen in de diversiteit aan perspectieven.’

Praktisch betekent dat volgens hem bijvoorbeeld het bespreken van medisch-ethische standpunten van de Kerk in een opleiding als geneeskunde. ‘En in mijn opleiding bestaat de cursus Gendergeschiedenis’, aldus Van Nieuwland. ‘Daar wordt de (post)moderne gendertheorie (de theorie die onder andere stelt dat gender een maatschappelijk construct is, red.) grotendeels als een gegeven beschouwd.’ Ruimte voor een discussie hierover, en voor de kijk van de katholieke Kerk hierop, is er volgens hem niet genoeg.

Processie

Ook Hamelijnck miste al langer het katholieke gevoel op de universiteit. ‘Het liefst ga ik terug naar die échte katholieke universiteit van vroeger, toen je bij wijze van spreken de wierrook nog door Nijmegen zag drijven.’ Hij deed zelfs actief pogingen de katholieke identiteit weer op de voorgrond te zetten. De student werkte afgelopen januari mee aan een lezing voor Radboud Reflects over de katholieke identiteit.

Ook zou er afgelopen april een groter symposium plaatsvinden – door corona ging dat niet door. ‘Het doel hiervan was een discussie binnen de universitaire gemeenschap op gang te brengen’, vertelt Hamelijnck. ‘Wat is de katholieke identiteit, en willen we daar wat mee?’ Hamelijnck wilde uiteindelijk zelfs een katholieke processie organiseren over de campus.

Omdat de universiteit toch al grotendeels gebroken had met haar katholieke wortels, is Hamelijnck niet bepaald ondersteboven van de beslissing van de bisschoppen. Van Nieuwland is wel terneergeslagen. ‘Ik had altijd nog de hoop dat de universiteit haar katholieke identiteit opnieuw zou waarderen, dat was wellicht naïef. De katholieke universiteit was hét kroonjuweel op de emancipatie van katholieken in ons land. Het is nu niet meer de universiteit waar mijn voorouders zo hard voor gevochten hebben.’

Veilige bubbel

Anders dan Bas van Nieuwland en Joppe Hamelijnck is Sophie Beekhuizen wél als praktiserend katholiek opgevoed. Zij worstelde in het begin van haar studententijd met haar geloof. ‘Je komt in een studentenhuis waar niet iedereen katholiek is, je wordt uit je veilige bubbel gehaald. Dan moet je uitzoeken waarom je bepaalde keuzes maakt. Waarom zou ik iedere zondag naar de kerk gaan, als ik daardoor zaterdagavond niet naar een feestje kan?’

‘Je komt in een studentenhuis waar niet iedereen katholiek is’

Ze koos voor de Radboud Universiteit uit praktische overwegingen. ‘Ik vond Nijmegen gewoon een leuke stad.’ In de discussie rond de katholieke identiteit neemt ze een neutrale positie in. ‘Uiteindelijk ga je naar een universiteit om te leren’, vindt ze. ‘Ik merkte er niks van, van die identiteit. Daarom maakt de breuk voor mij ook niet echt uit. Ik kan me van zowel de Kerk als de universiteit voorstellen dat het moeilijk is om zo’n verbintenis te laten werken. Je kunt het beter goed doen, of anders helemaal niet.’

Ondanks de terugtrekking van de Kerk blijven er lichtpuntjes, denkt Hamelijnck: ‘Wat er nu nog is aan katholieke identiteit op de universiteit, gaat niet zomaar verdwijnen. Het beeld van Thomas van Aquino gaat niet weg, de Heilige Mis tijdens de Dies of het gebed voor een proefschrift ook niet. Dat zijn symbolen, daar zal de universiteit geen afstand van nemen.’

Van Nieuwland ziet het somberder in. ‘Ik vrees dat deze officiële verandering ertoe zal leiden dat er nog minder aandacht voor de katholieke identiteit komt.’ Hij wil die juist méér zien. ‘Omdat ik oprecht geloof dat iedereen er baat bij heeft om daar kennis van te nemen. Persoonlijk voel ik me nu een stuk minder thuis aan deze universiteit.’