Wetenschappers plegen op grote schaal zelfplagiaat. Dat concludeert wetenschapssocioloog Willem Halffman in een gisteren verschenen publicatie. Vooral economen zijn er goed in: één op de zeven publicaties bevat een problematische hoeveelheid gerecyclede tekst.

Recycling heeft een positief imago, behalve als het om onderzoek gaat. Als onderzoeker behoor je altijd een bronvermelding toe te voegen aan een stuk hergebruikte tekst – ook als die afkomstig is uit eigen werk. Regelmatig schort het daaraan, blijkt uit onderzoek van Willem Halffman en zijn promovendus Serge Horbach, gepubliceerd in tijdschrift Research Policy.

De economen komen er het minst goed vanaf. Eén op de zeven bestudeerde artikelen binnen dat vakgebied (14 procent) bevatten problematische hoeveelheden gerecyclede tekst. Daarvan is sprake – volgens de definitie van Halffman en Horbach – als minstens 10 procent van de tekst hergebruikt is, zonder bronvermelding. Een andere uitkomst: hoe hoger de ‘productie’ van wetenschappers, hoe vaker zij zelfplagiëren.

Acceptatie

Naast economie zijn drie andere vakgebieden bestudeerd: psychologie (5 procent problematische zelfplagiaat), biochemie (3 procent) en geschiedenis (0,5 procent). Halffman: ‘We wilden ons vizier richten op disciplines binnen de alfa-, gamma en bètawetenschappen. Daar hebben we economie aan toegevoegd, omdat er vanuit dat vakgebied al signalen waren dat zelfplagiaat wordt geaccepteerd.’ Halffman is verbaasd over de grote verschillen per vakgebied, die hij wijdt aan ‘cultuur’: op de ene plek wordt zelfplagiaat meer geaccepteerd dan op de andere.

De aanleiding voor het onderzoek van de Nijmeegse wetenschappers gaat terug naar 2013, toen de gerenommeerde econoom Peter Nijkamp van zijn voetstuk viel, nadat zijn veelvuldige hergebruik van eigen teksten aan het licht kwam. ‘Dat werd erg toegespitst op zijn individu’, zegt Halffman. ‘Dat is niet eerlijk. Economen gaven toen al aan dat dit vaker gebeurt in hun vakgebied. Toen dacht ik: dat kunnen we nagaan.’

Dat nagaan was niet erg ingewikkeld. Papers en scripties van studenten worden immers ook gecontroleerd op het overschrijven van anderen. Halffman: ‘Artikelen van dezelfde auteur kunnen natuurlijk ook op die manier worden gescand.’ Aan Halffman en Horbach daarna nog wel de taak om met eigen ogen te controleren of er inderdaad geen sprake was van een adequate bronvermelding.

Ruzie

Halffman en Horbach zijn op zo’n manier te werk gegaan dat de uitkomsten van hun onderzoek op geen enkele manier te herleiden is tot een individu, vakgroep, of zelfs instelling. ‘Het heeft geen zin om wetenschappers aan de schandpaal te nagelen. Daar krijg je alleen maar ruzie van. Natuurlijk hebben wetenschappers een eigen verantwoordelijkheid, maar die is hier niet zo relevant.’

Veel liever wil Halffman dat universiteitenland zijn lessen trekt uit het onderzoek. ‘Onderzoekers werken in een wereld waarin zij veel te veel worden afgerekend op output: het aantal artikelen dat zij publiceren. Daar moeten we vanaf. Het beoordelingssysteem zou veel meer gericht moeten zijn op de inhoud van publicaties.’

En als economen tot de conclusie komen dat zij prima kunnen leven met zelfplagiaat, dan is dat in de woorden van Halffman ‘prima’. ‘Maar dat moet dan niet leiden tot extra inkomsten voor dat vakgebied, omdat ze zo lekker productief zijn.’