Zijn ‘bijzondere universiteiten’ als de Radboud Universiteit nu wel of niet verplicht om mee te werken wanneer iemand een beroep doet op de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB)? En wat is dat eigenlijk, de WOB? Recent ontstond er wat heisa rondom een publicatie in Trouw. De RU kreeg het verwijt weinig transparant te zijn en zich op de status als bijzondere universiteit te beroepen op de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB) te ontwijken. Rector Bas Kortmann noemde het artikel ‘vilein‘ en stelde dat de universiteit alle gevraagde informatie – buiten een arbeidsovereenkomst – had doorgegeven. Trouw-journalist Jeroen den Blijker bestreed dat. Den Blijker, op Twitter: ‘De universiteit gaf niets van enige betekenis en verschool zich juist achter de WOB om lastige vragen te ontwijken.’ De WOB? In de WOB is geregeld dat in principe alle overheidsdocumenten opvraagbaar zijn. Er zijn uitzonderingen: documenten die de veiligheid van de staat kunnen schaden, die privacygevoelige informatie bevatten of die de opsporing en vervolging van strafbare feiten in de wielen rijden, blijven achter slot en grendel. Valt op zich wat voor te zeggen; maar over de precieze invulling van (bijvoorbeeld) ‘de veiligheid van de staat’ wordt tot op heden geruzied. De RU is bijzonder! De meeste Nederlandse universiteiten zijn rijksinstellingen: overheidsorganen. De Radboud Universiteit, Vrije Universiteit en Universiteit van Tilburg zijn uitzonderingen op deze regel: het zijn private instellingen, gerund door een stichting. De RU, VU en UvT vallen daarom niet onder de WOB en hoeven dus niet aan verzoeken te voldoen. (Noot: natuurlijk is er weer een uitzondering: soms treden de bijzondere universiteiten op als bestuursorgaan, bij de afgifte van diploma’s bijvoorbeeld.) Wacht eens even: en de WHW dan? Onderzoeksjournalist Frank van Kolfschooten, auteur van een boek over wetenschapsfraude, reageerde op zijn blog op de kwestie. Hij roept op tot een proefproces en denkt dat de universiteiten juridisch aan te pakken zijn: ‘Bijzondere universiteiten [..] worden net als openbare universiteiten voor een belangrijk deel met overheidsmiddelen gefinancierd. De voorwaarden voor deze financiering zijn geregeld in de Wet op het Hoger Onderwijs en Onderzoek (WHW), die allerlei bepalingen bevat over behoorlijk bestuur. Transparantie en democratische controle weigeren zijn mijns inziens strijdig met de geest van de WHW.’ Hoe zou een proces aflopen? Is de universiteit via de WHW te verplichten in te gaan op WOB-verzoeken? We spraken af met onze huisadvocaat. ‘Ik vind het een creatieve interpretatie van de wetgeving’, oordeelt hij. Horen we daar een zweem van afkeuring? ‘ Juridisch is het geen sterk argument. Het is eerder een politiek statement, de klagende partij vindt dat het zo zou moeten zijn. Ik kan me niet voorstellen dat, mocht iemand de zaak voor de rechter brengen, de eisende partij gelijk krijgt. Nee, bijzondere instellingen zijn niet verplicht om op WOB-verzoeken in te gaan, tenzij ze als bestuursorgaan optreden. Dat is hier niet het geval.’ Wil je als bijzondere universiteit in aanmerking komen voor een bijdrage van het rijk, moet je inderdaad wel verantwoording afleggen. Onze advocaat: ‘En dat zal vast netjes gedaan worden. Die verantwoording, met het antwoord op alle vragen vanuit het ministerie, valt wel onder de WOB en is gewoon op te vragen bij het ministerie.’ Die verantwoordingsverplichting verplicht bijzondere universiteiten echter niet om vervolgens op ieder WOB-verzoek in te gaan, oordeelt onze weledelgestrenge anonieme bron. Staatssecretaris Halbe Zijlstra concludeerde eerder hetzelfde. / Mark Merks