De derivatenportefeuille van het UMC St Radboud heeft een negatieve waarde van 83 miljoen euro, wist NRC te melden. Dat kan hypothetisch gevolgen hebben voor de Radboud Universiteit. Hoe zit het nu precies met die derivaten? Vox legt het uit. Wat zijn derivaten eigenlijk? Poeh.. Leg dat maar eens.. Nou, daar komt ie: een derivaat is een financieel product dat in sommige gevallen wordt gebruikt als verzekering. Zeker sinds de start van de crisis zijn banken niet meer zo happig op het verstrekken van langlopende leningen tegen een vast rentetarief. Een organisatie die een flinke hoeveelheid geld wil lenen, leent tegen een variabele rente. Omdat de financiële markten zwalken als een dronken zeeman, loopt de partij die geld leent het risico dat de rentelasten op een bepaald moment erg hoog zijn. Reguliere organisaties – als ziekenhuizen, woningcorporaties, universiteiten – hebben dat niet graag, die wisselingen. Dat maakt zorgvuldig begroten lastig. Daar komen de derivaten om de hoek. Dat wil zeggen dat de lenende partij een lening tegen variabel tarief aangaat en daarbij een verzekering afsluit waardoor ze als puntje bij paaltje komt een vast tarief betalen. Wat is dan het probleem? Bij de start staat de balans gelijk, zijn de lasten van de vaste en variabele rente gelijk. Dat is logisch: het is immers – in principe – een verzekering, geen belegging. Afhankelijk van de renteontwikkeling verandert dat en kan de derivatenportefeuille winst opleveren of tot verliezen lijden. Dan kan het zijn dat de lenende partij op een bepaald moment moet bijstorten, afhankelijk van de gemaakte afspraken. Afhankelijk van de situatie kan dat flinke problemen opleveren: de woningcorporatie Vestia speculeerde op een rentestijging en verloor miljoenen euro’s. Kan dat hier ook gebeuren? Nee, de situatie is niet vergelijkbaar. Het ziekenhuis leende in totaal 450 miljoen euro en voerde daar bouwprojecten mee uit. Om de renterisico’s af te dekken werden derivaten afgenomen. De negatieve waarde van 83 miljoen euro is volgens het ziekenhuis een momentopname. ‘Het betreft  het verschil tussen onze huidige rente (die we nu betalen) en de huidige variabele rente’, aldus een woordvoerder. Nog adders onder het gras? Het kan zijn dat banken extra zekerheid vragen, zogenaamde margin calls. Dat betekent dat een onderneming geld moet reserveren tegenover negatieve waardes van derivaten. Mochten er financiële problemen ontstaan en derivaten tussentijds moeten worden verbroken, moet je namelijk afrekenen over de dan geldende waarde. Daar is in het geval van het UMC geen sprake van. Het ziekenhuis heeft alleen derivaten waar een langlopende lening voor dezelfde periode tegenover staat. Er zijn geen margin calls, met de banken is de afspraak gemaakt dat de derivaten niet tussentijds worden afgewikkeld zolang er geen wijzigingen in de financiering worden doorgevoerd. Pas in 2016 is het tijd voor een renteherziening, tot die tijd ligt alles vast. Waar komt de Radboud Universiteit in het verhaal voor? De financiering is afgesloten met de rechtspersoon Stichting Katholieke Universiteit (SKU), waar UMC en universiteit beide deel van uit maken. Hypothetisch kan de kwestie consequenties hebben voor de universiteit, in de praktijk is dat risico verwaarloosbaar. Pas als alle waarde van het UMC ten gelde is gemaakt kan er aan de potjes van de universiteit worden geknabbeld. Wel is duidelijk dat de kwestie de gemoederen bezig houdt. Er werd tijdens de laatste universitaire gezamenlijke vergadering over gesproken, de OR stelde vragen naar aanleiding van het stuk in NRC. Collegevoorzitter Gerard Meijer: ‘Wij hebben het stichtingbestuur gewaarschuwd en aangegeven dat we er niet blij mee zijn.’ / Mark Merks