Nu de formatiebesprekingen in volle gang zijn, is er nog kans om de kabinetsbeslissingen te beïnvloeden. Verschillende onderwijsorganisaties pleiten voor meer investeringen in onderzoek. Eigenlijk willen ze gewoon de FES-gelden terug. Vox legt uit. De Vereniging van Nederlandse Universiteiten (VSNU) publiceerde gisteren een bericht waarin zij pleit voor meer investeringen in onderwijs- en onderzoek. Dat is nodig, wil Nederland tot de top van de meest competitieve economieën blijven behoren. En daar moeten we nú mee aan de slag, want vanwege het wegvallen van de FES-gelden verliezen de universiteiten over drie jaar ongeveer 2500 promotieplekken. De FES-gelden? FES staat voor Fonds voor Economische Structuurversterking. Dit fonds werd in de jaren negentig opgericht om er de meevallers in onder te brengen die Nederland verdient met de verkoop van aardgas. Doel van het FES is om dat geld op een structurele manier in te zetten: dus geen gaten op de rijksbegroting stoppen maar investeringen doen. In eerste instantie ging het geld naar infrastructurele projecten, zoals de Betuwelijn en de HSL. Gaap.. eh.. interessant zeg. Hoe heeft dat met onderzoek te maken? In 2006 besloot het kabinet Balkenende om de doelen van het FES te veranderen: ook kennis- en innovatieprojecten konden vanaf dat moment een beroep doen op het fonds. Omdat de olieprijs flink blijft stijgen, groeit de pot nog altijd flink. Vooral de technische universiteiten plukken daar de vruchten van: op dit moment wordt de helft tot driekwart van hun aio’s uit de aardgasbaten gefinancierd De Radboud Universiteit is geen technische universiteit. In Nijmegen maken vooral de medische faculteit en de bètafaculteit gebruik van het aardgasbatenpotje. FNWI berekende dat de faculteit in 2012 maar liefst 5 miljoen euro kreeg uit het FES. Daarmee wordt ongeveer tachtig FTE aan promovendi en postdocs bekostigd. De medische faculteit kreeg in de periode 2008 tot 2014 ongeveer 15 miljoen euro uit de FES-pot. Daarmee zijn bijna driehonderd onderzoekers aan het werk gezet. Maar nu is het FES stopgezet. De lopende projecten worden afgemaakt. Daarna ontstaan problemen: er komen straks te weinig nieuwe aio’s bij. Natuurlijk zijn er straks nog steeds promotieplekken beschikbaar via de NWO, de Europese Unie of het bedrijfsleven, maar het verlies van de promotieplekken die werden bekostigd uit de FES-pot wordt niet opgevangen. Waarom is het FES stopgezet? De beslissing om het aardgasfonds op te heffen werd in oktober 2010 genomen. Het is een bezuinigingsmaatregel. En een makkelijke: alle partijen hadden de opheffing van het FES opgenomen in het verkiezingsprogramma. Want, zo analyseert Leon Winters, journalist bij het Financieel Dagblad: ‘Bezuinigen op zo’n fonds is aantrekkelijk, omdat het relatief pijnloos gaat. Belastingen verhogen of korten op de uitkeringen is impopulair. Maar snijden in een investeringsproject voor de toekomst levert direct veel geld op. En het houdt het Malieveld leeg.’ Het FES-geld wordt dus wél weer ingezet om gaten in de rijksbegroting te stoppen. Is er een kans dat die beslissing wordt teruggedraaid? Er is wel een kansje. Diederik Samsom, in 2010 nog gewoon Kamerlid, bekritiseerde toen het wegvallen van de FES-gelden. En de PvdA schreef in het laatste verkiezingsprogramma dat ze de bezuiniging terug wil draaien. Nu is de vraag of partijleider Samsom er net zo over denkt als Kamerlid Samsom en of hij dus probeert de VVD over de streep te trekken. / Mark Merks, illustratie: Roel Venderbosch