Via Zoom een dagje meelopen en een vraag stellen via een chatpanel. Dankzij de coronamaatregelen gaat alle voorlichting voor scholieren digitaal. Is dat erg? 'Je voelt pas echt hoe het ergens is om te studeren door er te zijn.'

Als vwo-bovenbouwcoördinator van het Nijmeegse Kandinskycollege begeleidt Klaas Huijsman scholieren met hun studiekeuze. ‘Dat vinden ze altijd moeilijk, omdat het zo’n belangrijke beslissing is’, zegt hij. Meestal komen de scholieren wel op zijn pootjes terecht, maar dit jaar maakt hij zich zorgen. ‘Ik hoor soms dat ze echt worstelen om een goed beeld te krijgen van een studie.’

Veel van de voorlichtingsactiviteiten, zoals open dagen en meeloopdagen, gaan op papier gewoon door, zij het online. Door de coronamaatregelen zijn alle voorlichtingsactiviteiten op de universiteitsterreinen verboden. Scholieren moeten vanachter hun computer beslissen waar ze hun studententijd gaan doorbrengen.

Rondlopen

Een ontwikkeling die experts zorgen baart. ‘Natuurlijk kan je de Keuzegids doorbladeren en studieprogramma’s met elkaar vergelijken, maar je voelt pas echt hoe het is om ergens te studeren door er te zijn’, zegt onderzoeker Barbara Belfi van het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) in Maastricht. ‘Wat voor mensen lopen hier rond? Spreken de docenten me aan? Juist dat belangrijke sfeersnuiven valt door de coronamaatregelen grotendeels weg.’

Ook middelbareschooldocent Huijsman ziet de nadelen van digitale voorlichting. ‘We weten hoe belangrijk campusbezoek is om een realistisch beeld te vormen, en hoe moeilijk het is om dat beeld te krijgen vanachter je computer. Als je echt in de collegezaal staat of met studenten spreekt, ziet een universiteit er plots heel anders uit.’

‘Eerstejaars komen er pas achter dat een opleiding of stad niet bij ze past, als ze al begonnen zijn’

Wie er over kan meepraten, is de Nijmeegse 6-vwo-scholier Femke Westerbeek. ‘Ik heb mijn huidige studievoorkeur gekregen dankzij de open dagen die ik vóór de coronacrisis heb bezocht. In Nijmegen zag ik mezelf niet rondlopen, in Enschede wel. Ik had daar het gevoel dat de mensen bij me pasten. Het contact tussen studenten en docenten leek me infomeel.’

Hoewel ze nog twijfelt over haar keuze voor Social Work, weigert ze de digitale voorlichting van andere studies te bezoeken. ‘Ik denk dat ik daarmee geen goed beeld krijg hoe een opleiding echt is.’

De meeste twijfelende scholieren hebben die luxe niet. Zij moeten wel gebruik maken van de digitale voorlichting om hun keuze te maken. Belfi vreest dat hierdoor meer studenten een verkeerde keuze gaan maken. ‘Omdat je die sfeer nu niet goed kan proeven. Eerstejaars komen er pas achter dat een opleiding of stad niet bij ze past, als ze al begonnen zijn. Ze stoppen met hun studie of kiezen voor een andere opleiding.’

Schatkist

Voor veel mensen klinkt het maken van een verkeerde studiekeuze niet al te erg in de oren. Mogen we niet allemaal een foutje maken? Belfi is het daarmee eens, maar waarschuwt voor de persoonlijke en maatschappelijke gevolgen die uitval met zich meebrengen. ‘Voor veel afhakers is het een enorme domper die kan leiden tot psychosociale klachten, helemaal in coronatijd waar eenzaamheid op de loer ligt.’ Ook op lange termijn heeft een verkeerde studiekeuze serieuze gevolgen, blijkt uit Amerikaanse studies. Daar zagen onderzoekers dat scholieren die een verkeerde studiekeuze maakten, minder vaak een vaste baan wisten te bemachtigen. Ook was hun salaris minder hoog.

‘Zelfs een kleine stijging in het aantal uitvallers kan miljoenen kosten’

Minstens zo belangrijk zijn de financiële gevolgen voor de samenleving. Kort gezegd: uitvallers kosten de overheid geld. Veel geld. De nominale kosten voor een jaar studietijd zijn in Nederland tussen de 11.060 en 13.825 euro per persoon, waarvan een groot deel door de overheid wordt betaald. Wetenschappers van de Universiteit Maastricht raamden in 2006 dat jaarlijks 5,7 miljard euro verloren gaat omdat studenten spijt hadden van hun aanvankelijke keuze. Door het toegenomen aantal studenten zal dat bedrag alleen maar zijn toegenomen, verwachten wetenschappers. Belfi: ‘Zelfs een kleine stijging in het aantal uitvallers kan daarmee miljoenen kosten.’

Nog een economisch argument om studie-uitval tegen te gaan: door uitval komen studenten minstens een jaar later de arbeidsmarkt op. ‘Ze leven eigenlijk een tijd langer op de pof’, zegt Belfi. ‘Ze dragen geen belastingen af, maar kosten de overheid juist geld.’

Publiekstrekkers

Er is de overheid en universiteiten dus veel aan gelegen om zesdeklassers de juiste keuze te laten maken. Docent Huijsman ziet dat zijn leerlingen bij hun zoektocht vooral benieuwd zijn naar de sfeer die ze digitaal moeilijk kunnen proeven: hoe is het nu écht om ergens te studeren? Dat blijkt ook uit de populariteit van de voorlichtingsactiviteiten van de Radboud Universiteit. Traditionele publiekstrekkers zoals meeloopdagen zijn dit jaar minder populair. ‘Hoe leuk is het om vanachter je computer colleges te volgen terwijl je de hele dag al les hebt via Zoom?’, verklaart Huijsman.

‘We proberen er het beste van te maken’

Wat het wel goed doet, zijn activiteiten waarbij de scholier in direct contact staat met een student. Daarom probeert de afdeling onderwijsmarketing van de Radboud Universiteit contact tussen scholieren en studenten zo veel mogelijk te stimuleren. Hoofd onderwijsmarketing Jolanda van den Broek: ‘We zien dat studenten het beste de sfeer van een opleiding kunnen overbrengen, omdat die weten hoe het is.’

In de praktijk betekent dit dat scholieren het vragenpanel met studenten van de Radboud Universiteit vaker weten te vinden dan normaal. Ook speciale Snapchat-takeovers, waarbij studenten op het kanaal van de universiteit vertellen over hun opleiding, doen het goed. Op de school van Huijsman werd de digitale variant van een jaarlijkse voorlichtingsavond door studenten dit jaar bijna dubbel zo goed bezocht vergeleken met de normale editie van vorig jaar. Van den Broek geeft ruiterlijk toe dat ondanks alle goede intenties het niet vergelijkbaar is met voorlichting op de campus. ‘Helaas hebben we weinig te kiezen. Zo proberen we toch het beste ervan te maken.’

Tussenjaar

Gaat het aantal verkeerde studiekeuzes hierdoor een vlucht nemen, zoals Belfi verwacht? Van den Broek twijfelt. ‘Dat lijkt me moeilijk te staven. Ik denk dat we in onze online voorlichting een goed beeld schetsen van wat scholieren kunnen verwachten van een opleiding. Verder zijn de online open dagen en andere voorlichtingsactiviteiten niet de enige bron voor scholieren. Ze halen ook informatie bij huidige studenten die ze kennen.’

Of is er nog een andere optie, en lost het probleem zichzelf op? ‘Ik hoor van veel collega’s dat hun kinderen overwegen om een tussenjaar te nemen’, zegt Huijsman. ‘Op die manier hoeven ze nog helemaal niet te kiezen.’