De ‘fuck de koning’-rel gaat niet zozeer over vrijheid van meningsuiting, maar over vrijheid van uiting, stelt Marin Terpstra. De docent sociale en politieke wijsbegeerte legt uit waarom Hans Teeuwen wel een koningin mag beledigen, en Abulkasim Al-Jaberi geen koning.

Het internet ontplofte gisteren toen bleek dat het Openbaar Ministerie Abulkasim Al-Jaberi gaat vervolgen wegens majesteitsschennis. Hij riep vorig jaar tijdens een demonstratie tegen Zwarte Piet in Amsterdam ‘Fuck de koning, fuck de koningin, fuck het koningshuis’. Nederland is boos omdat het wetsartikel over majesteitsschennis volgens velen ouderwets is en niet democratisch zou zijn. Inmiddels heeft het OM de dagvaarding ingetrokken. Er is naar eigen zeggen ‘meer tijd’ nodig om de inhoudelijke bezwaren van Al-Jabiri’s advocaat te onderzoeken.

Marin Terpstra legt uit wat er nu echt aan de hand is. Hij is docent sociale en politieke wijsbegeerte aan de Radboud Universiteit. Van zijn hand verschenen onder andere Democratie als Cultus (2011) en Onenigheid en Gemeenschap (2012).

Wat is er aan de hand?
‘Om te kunnen weten wat er aan de hand is, moeten we eerst kijken naar wat het wetsartikel over majesteitsschennis is en waarom dit artikel bestaat. In Nederland leven we niet in een democratie pur sang, maar in een democratie met een monarchisch element. Het majesteitsschennisartikel probeert dit element, het koningshuis, te beschermen. In een democratie, waarin vrijheid van meningsuiting en bestuur door het volk centraal staan, is bijna niets gemeenschappelijk. Elke inwoner heeft zijn eigen mening en zijn eigen stem. Het monarchisch element is iets wat we delen en daarom is het volgens mij iets goeds. Het bindt ons als volk en maakt ons letterlijk tot een gemeenschap. Om dit te kunnen bewerkstelligen moet het onaantastbaar zijn en dus beschermd worden door wetten.

Nu we weten wat deze wet is en waarom ze bestaat, kunnen we kijken naar wat er nou eigenlijk aan de hand is. Een ophef als deze is in mijn ogen een symptoom van het niet nadenken waarom er instituties als het koningshuis bestaan. De woede die zich op internet razendsnel verspreidt, is een blijk van een diepere haat tegen instituties in het algemeen en niet per se tegen het koningshuis.’

De ophef is dus niet terecht?
‘Nee. Het is uitermate zorgwekkend dat de vrijheid van meningsuiting steeds meer lijkt te vervallen in een vrijheid van uiting. Vrijheid van gevoelsuiting, om specifiek te zijn. De bedoeling van een democratie is dat burgers meepraten met de politiek, maar de meesten van ons lijken dat helemaal niet voor ogen te hebben. Mensen die nu boos zijn, roepen vooral dat zij boos zijn, maar dragen in feite niets bij. Ze nemen eigenlijk geen deel aan de democratie die zijzelf menen te beschermen.’

Het wetsartikel over majesteitsschennis zou volgens hen niet van deze tijd zijn.
‘Weet jij wat dat is, deze tijd? Ik niet. Ik geloof niet dat dit ooit een geldig argument is geweest en ik geloof niet dat het dat ooit zal zijn.’

Waarom kan Hans Teeuwen prinses Beatrix onbestraft bespotten in zijn show en krijgt deze man mogelijk een taakstraf voor één uitspraak?
‘Hans Teeuwen staat in het theater. Als je naar het theater gaat, betreed je een ruimte waar vrijheid en expressie centraal staan. Het is daar de bedoeling om grenzen te verkennen en dingen te zeggen die vrij te interpreteren zijn. “Fuck de koning” werd geroepen in een openbare ruimte en valt niet op verschillende manieren te interpreteren.’

Gaat de wet veranderen?
‘Nee. De wet is intrinsiek verbonden aan de grondwet en het koningshuis omdat de koning zichzelf zogenaamd ‘niet kan verdedigen’. Willem-Alexander kan niet naar de rechtbank gaan en Al-Jaberi aanklagen. De koning is daarom bij wet al verdedigd.’ / Maarten van Gestel