Het is onduidelijk waar Donald Trump precies op uit is met het ontketenen van een handelsoorlog, maar hij lijkt er te veel van te verwachten, zegt universitair hoofddocent internationale betrekkingen Gerry van der Kamp-Alons. In een actualiteitencollege vanmiddag gaat ze met econoom Frank Bohn dieper in op Trump’s Trade War.

Make America Great Again. Donald Trump vertaalt zijn mantra in economisch beleid. Dat doet hij door hoge importtarieven op te leggen aan negentig landen (en die grotendeels weer op te schorten). Het moet industrieën dwingen terug te keren naar de Verenigde Staten.

Maar de maatregelen moeten ook het handelstekort terugdringen en meer inkomsten genereren om zo de belastingen te verlagen. ‘Dat kun je alleen niet allemaal tegelijk bereiken’, zegt Gerry van der Kamp-Alons, universitair hoofddocent internationale betrekkingen bij politicologie. ‘Het is het een of het ander, dat maakt dit de klassieke variant van you can’t have your cake and eat it.’

Recessie

Als Trump zich in de geschiedenis van de VS had verdiept dan had hij de gevolgen kunnen zien van eerdere tariefheffingen, legt Van der Kamp-Alons uit. ‘De Smoot-Hawley Act uit 1930 verhoogde invoertarieven op 20.000 producten en verergerde de economische recessie waar de VS al in verkeerde.’

Hoewel Trump met zijn maatregelen een betere onderhandelingspositie kan afdwingen voor de VS, heeft deze uitzonderlijke nieuwe stijl van onderhandelen ook enorme risico’s, volgens Van der Kamp-Alons. ‘Uiteindelijk beschadig je iedereen. Want de importtarieven worden door importeurs en consumenten in de VS betaald.’

Waarom kan hij niet tegelijkertijd het handelstekort terugdringen en meer inkomsten genereren?

‘Door deze maatregelen zie je de handelsstromen veranderen, dat levert dus al minder inkomsten op. En als je alles in de VS gaat produceren dan hoef je niet te importeren, dus krijg je minder inkomsten via tarieven.’

‘Het wordt een spel wie dit het langst kan volhouden’

Moet Europa eigenlijk wel tegenmaatregelen nemen als dat de schade alleen maar vergroot?

‘Moreel gezien kun je zeggen dat Europa dat niet moet doen. Je kunt een zaak aanspannen bij de Wereldhandelsorganisatie (WHO), maar als die in je voordeel beslissen en de VS gaan in hoger beroep dan kom je bij het beroepsorgaan waar geen rechters voor zijn. Dat blokkeert de VS al sinds Obama, dus dat is een doodlopende weg. Politiek gezien is het voor het imago van de EU schadelijk om niks terug te doen en alles te accepteren. Het wordt een spel wie dit het langst kan volhouden.’

Op welk punt van de handelsoorlog voorzie je grote problemen?

‘Ik ben gespecialiseerd in landbouwgerelateerde handel en soja is een belangrijk exportproduct van de VS. 50 procent daarvan gaat naar China en zij hebben daar nu hogere tarieven voor ingesteld. De EU dreigt daar ook mee, maar ze lijken rekening te hebben gehouden met de druk die Amerikaanse boeren kunnen uitoefenen op de politiek door die tarieven pas in december te laten ingaan.

‘Er wordt mogelijk rekening gehouden met het zaai- en oogstseizoen van die soja. Europese tarieven zouden daarnaast leiden tot meer import van soja vanuit Brazilië en een stijging van de prijs van veevoer hier in Europa. Veeteelt wordt dan duurder en dat merken consumenten uiteindelijk in hun portemonnee.’

‘Een tarief op whisky is gesneuveld uit angst voor tegenmaatregelen voor wijn’

China slaat gelijk hard terug en Europa lijkt vooral strategisch te handelen, klopt dat beeld?

‘Ik vermoed dat Europa blij is dat China gelijk terugslaat. Zo kan Europa een afwachtende houding aannemen. Een tarief op soja raakt de regio rond Louisiana, de thuisstaat van de Republikeinse voorzitter van het Huis van Afgevaardigden. Een tarief op whisky is gesneuveld uit angst voor tegenmaatregelen voor wijn. Er zijn weinig alternatieve afzetmarkten voor Europese wijnboeren en het is al een sector die worstelt omdat er te veel wijnbouw is in Europa.’

Had Europa dit niet kunnen verwachten na de herverkiezing van Trump?

‘Achter de schermen is er vermoedelijk rekening gehouden met deze scenario’s. De schaal ervan is wellicht toch verrassend. Het leidt vooral tot veel onzekerheid en het schaadt de betrekkingen.’

Wat zijn de gevolgen voor de VS?

‘De landbouw kan op steunmaatregelen rekenen. Zeker omdat er over anderhalf jaar verkiezingen zijn voor het Amerikaanse congres waar Republikeinen de steun van de boeren willen hebben. De auto-industrie in de VS gaat er waarschijnlijk onder lijden omdat er nu telkens halffabricaten over de grens naar fabrieken in Canada en Mexico gaan. Het is vooral lastig dat onderhandelen niet mogelijk lijkt. Alles moet via Trump, anderen in de regering hebben geen beslissingsbevoegdheid.’

Kan de EU nog meer doen behalve het zelf instellen van tarieven?

‘Er is een mogelijkheid om de techindustrie en banken uit de VS strafmaatregelen op te leggen, op basis van het zogenaamde anti-dwanginstrument van de EU. Escalatie heeft desondanks enorme gevolgen. De VS en Europa zijn goed voor 30 procent van de totale wereldhandel. Als het zo doorgaat is dit het einde van het op regels gebaseerde multilaterale handelssysteem.’